We hebben gisteren een afspraak gemaakt met de docent biologie om ook vandaag zijn lessen te observeren. Zijn blokuur begint al om 8:00 uur. Het blijkt helaas niet mogelijk om de afspraak met de chauffeurs nog om te gooien, dus het eerste uur zullen wij niet meemaken. We vertrekken namelijk zelf pas om 8:00 uur. Gelukkig is het niet ver rijden, dus het tweede uur kunnen we wel meemaken.

Het gaat nog steeds over ordening. Deze keer over de verdeling van organismen in groepen. In het Nederlands is daar een ezelsbruggetje voor, maar dat werkt niet in het Engels. Hij moet dus aardig wat trucs uit de kast halen, om de groepen in goede volgorde en grootte bij de kinderen in het koppie te krijgen. Het lukt 'm wonderwel. Op zich niet gek; waar ik dat in Nederland als onderdeel van een les doe, doet hij er de hele les over om het uit te leggen. Je ziet een enkeling verveeld rondkijken. Dat is vast een fast-learner, die verder wil.

Terwijl Lotte naar een een les Aardrijkskunde gaat, bekijk ik samen met de docent biologie de materialen die ze hebben. Het valt me nog mee als het om practicummateriaal voor de exacte vakken gaat. Het staat er niet allemaal even veilig bij. Zo zijn kasten afgesloten met gebogen spijkers en ligt de gootsteen vol glaswerk en dergelijke. Maar het is er dus wel. De modellen zijn ook leuk. Veel minder natuurgetrouw dan bij ons, maar ze zijn er. Een torso ontbreekt. Het model van het hart heb ik al eerder gezien van de tafel van gevoel (enerziger tijdens een eerdere training) en die klopt - letterlijk en figuurlijk - niet echt. Het zou echter best kunnen, dat deze kinderen al een echt hart hebben gezien, tijdens het slachten van een geitje ofzo. En dat is toch veel leuker, dan zo'n model.

Na de kleine pauze en een kop thee met melk en heel veel suiker, schuif ik aan bij de les Godsdienst. Ik heb gevraagd of ik die mag geven en dat is geen probleem. Zoals ik al had aangegeven, was ik gisteren getriggerd door het feit dat de leerlingen iets niet wisten en daar wil ik graag op doorgaan. Ik leg eerst uit wat we gaan doen en vraag dan of het duidelijk is. "Yes" klinkt het als uit één mond. Dat is typisch Keniaans. Er zal er nooit eens eentje "No" zeggen. Op mijn volgende stap hebben ze echter niet gerekend.

Ik vraag Mohammed of hij mijn uitleg kan herhalen. Er zijn er meer, maar ik heb een boefje op het oog, die me eigenlijk de eerste les al is opgevallen. Hij probeert nog even uit te leggen dat zijn buurman ook Mohammed heet, maar begrijpt al snel dat ik hem bedoel. Zijn uitleg klopt. Althans, de helft die hij benoemt. De andere helft wordt aangevuld door een meisje, dat me ook al eerder is opgevallen. Duidelijk een hele slimme meid.

Ik verdeel de groep in drie groepen en vraag ze wat voor hun een goede moslim is. Ze moeten volgens de placematmethode werken. Dat betekent dat ze eerst voor zichzelf bepalen wat hun antwoord op de vraag is, waarna ze de tijd krijgen om een gezamenlijk antwoord te formuleren. Hierbij moeten ze dus met elkaar overleggen en dat is redelijk nieuw voor ze. Toch komen alle groepjes met een antwoord.

Vervolgens probeer ik een discussie uit te lokken, waarbij ze op elkaars standpunt ingaan. Dat is teveel gevraagd. Er komt heel weinig uit. Ook als ik extra vragen stel, blijft het heel stil. Zelf nadenken, dat zij ook kennis of een mening hebben, dat is nog niet geland. Helaas. Uiteindelijk probeer ik uit te leggen wat ik wilde en waarom. Het komt redelijk aan. Als ik vraag of er nog vragen zijn, komt er weer niets uit. Totdat de eigen docent zegt dat ze me alles mogen vragen en dat dat ook wel netjes is, nu ik zo m'n best heb gedaan. Er komen welgeteld twee vragen, beide van het slimme meisje.

Na deze les bezoeken we een les wiskunde. Deze docent doet het heel leuk. Het gaat over breuken. Hij begint met een woordweb; een methode die wij tijdens de training met docenten gebruikt hebben. Daarna legt hij wat dingen uit. Tenslotte laat hij diverse leerlingen dingen op het bord doen. Ook hier wordt een soort competitie gehouden tussen de drie rijen. Dat is blijkbaar populair: competities.

De les wiskunde wordt normaalgesproken gevolgd door een les Engels. Wij weten al dat de docent Engels er niet is en hebben daarom iets voorbereid. We laten de leerlingen drie woordwebs maken over Nederland. We testen daarmee hun kennis en doen dat net als de overige docenten in competitievorm. De leerlingen zijn bloedfanatiek. Ze pakken hun atlassen erbij, wat wij helemaal niet erg vinden. Tijdens de training van de docenten hebben we juist genoemd dat parate kennis belangrijk is, maar ook dat je weet waar je iets kunt vinden. We laten ze dus hun gang gaan. Waar we in eerste instantie één leerlinge per rij op het bord laten schrijven, eindigt de sessie met meerdere leerlingen per rij, die om een plekje vechten om iets in het woordweb te zetten. Alles om te winnen.

Na de bespreking - er zit slechts één foutje in over de rivier Sharon - gaan we door met deel twee. Lotte heeft een klas brieven laten schrijven. Ze wil op de achterkant graag een woordje terug. Ik laat tegelijkertijd m'n fotoboekje rondgaan en vraag of iemand iets wil schrijven in m'n opschrijfboekje. Uiteraard is dat dan voor mijn leerlingen bedoeld. Er komen hele verhalen in. Even snel het boekje laten rondgaan blijkt onmogelijk. Op een gegeven moment zie ik twee leerlingen tegelijkertijd in het boekje schrijven. Eén op de linker en één op de rechterpagina. Ook hierin zijn ze weer bloedfanatiek. Uiteindelijk is het pauze en heb ik maar acht verhaaltjes. In de pauze spreek ik met de docent biologie af, dat hij regelt dat de rest ook een briefje schrijft. Dat is wel zo leuk voor mijn leerlingen. Wellicht komt er nog iets van een correspondentie op gang.

Tijdens de lunch gaan we met de leerlingen mee. Kijken hoe dat gaat. Ze hebben allemaal hun eigen bord, dat als in een gaarkeuken vol wordt geschept. Degene die brood willen, kunnen dat kopen in de keuken. Ik raak nog even aan de praat met een docent, die vandaag toezicht moet houden. Hij wijst met trots op zijn groep meiden uit Form4, waar hij mentor van is. Natuurlijk moeten ze op de foto. Eén van de weinige momenten dat ik contact heb met een andere groep dan Form1. Als we hier klaar zijn, gaan we zelf lunchen.

Direct na de lunch bespreek ik de les Godsdienst die ik zelf gegeven heb. De docent geeft commentaar en vind eigenlijk dat ik het heel goed heb gedaan. Hij ziet diverse elementen, die hij graag zelf verder wil ontwikkelen. Zoals het terugvragen van wat ik heb uitgelegd en de manier waarop ik de leerlingen in groepen heb laten werken. Alleen dat onderdeel discussiëren, dat is een dingetje zegt hij. Want hij wil dat wel toepassen, maar in Kenia geldt de docent nog altijd als autoriteit als het om kennis gaat. Zij zenden, de leerlingen ontvangt. Dat ombuigen zal nog wel wat jaren kosten en dat vindt hij jammer.

Hierna praten we verder over mijn school, het Kennemer College locatie mavo. We hebben het over de organisatie van het onderwijs, de leerlingen etc. Het gaat dan om de overeenkomsten, maar ook over de verschillen. Ik laat wat foto's en de website zien en zie dan op onze nieuwspagina het bericht dat staatssecretaris Sander Dekker van onderwijs ons blijkbaar in een brief aan de Tweede Kamer genoemd heeft als voorbeeld voor andere scholen. Ik ben dus even blij, trots, maar ook afgeleid. Mijn gesprekspartner merkt dat, maar uitleggen waar wij mee bezig zijn, is lastig. Gepersonaliseerd leren. Dat is een brug te ver.

De docent biologie komt binnen en vraagt me of ik zijn les met hem wil nabespreken. Uiteraard. We gebruiken weer de Stool of Confidence, maar ik heb weinig tips voor hem. Hij is duidelijk hard bezig om het geleerde van de afgelopen trainingsdagen in de praktijk te brengen. Hij doet uitermate goed z'n best en is zeer gemotiveerd. Ik kan helaas geen andere lessen meer van hem observeren, maar ik weet zeker dat hij nog niet klaar is met activerende werkvormen. Leuk!

Het is wederom na drieën als we terugrijden naar het resort. Daar gaan we direct verder aan het verslag. Het is bijna een ritueel geworden. We willen het ook graag af hebben, zodat we het daarna uit onze kop kunnen zetten. Hoewel Lotte en ik elkaar niet kenden voor de reis, zijn we wat dat betreft hetzelfde. Mia heeft ons op basis van naam en daaruit voortkomende energie aan elkaar gekoppeld. Grappig hoe dat dan toch werkt. Zodra we echter klaar zijn met werken, gaan we ieder onze eigen weg.

Ik heb nog ruim de tijd voordat de evaluatie begint, dus ik voor het eerst naar het winkelstraatje, direct naast het resort. Zodra ik het strand af stap, wordt ik aangesproken. Ik kan een enkele verkoper van sleutelhangers afhouden, maar dan komt er een oudere man aan. Hij stelt zich voor als James Bond. Ik heb al gehoord hoe het werkt: er is iemand die met je meeloopt door het straatje en uiteindelijk met je onderhandelt. Ik maak hem duidelijk dat ik vandaag alleen ga kijken en morgen wellicht terug kom om iets te kopen. Desondanks loopt hij het straatje helemaal met me door. Ik vind het prima, al laat ik hem nog niet precies weten waar ik interesse in heb. Ik zie echter al wat dingen, die me wel kunnen bekoren.

De evaluatie is weer met de eigen VO-groep. Er wordt ons deze keer gevraagd wat de training en coaching zowel de Kenianen als onszelf tot nu toe heeft opgeleverd. Ik ga daar in de epiloog van deze blog verder op in. Na de evaluatie werk ik het riedeltje van bloggen, dineren, bellen naar huis en een drankje aan de bar in ongeveer deze volgorde weer af. Het zijn lange, drukke dagen, maar het is tot op heden wel een fantastische ervaring. Ik ga tevreden slapen.

Het wordt een saai verhaal: opstaan, ontbijt. Zeker als ik het niet zo spannend kan maken als gisteren. Voordeel: je kunt deze weer lezen tijdens het eten.

We vertrekken vandaag om 8:30 uur naar school. Eerlijk gezegd heb ik nog geen concreet doel. Dat komt onder andere omdat klas 2 t/m. 4 examens hebben. Klassen worden in Kenia overigens "Form" genoemd, dus in deze blog zul je regelmatig Form1 t/m. Form4 als term tegenkomen. Maar dat terzijde.

Geen lessen dus in Form2 t/m. Form4. En dat terwijl we vandaag de eerste dag hebben, waarbij we de docenten gaan observeren en coachen. Er is op Lulu High School maar één klas in het eerste leerjaar. Een gemengde klas nota bene, omdat er nog niet genoeg leerlingen zijn om al een splitsing tussen jongens en meisje te maken. We horen later dat dat snel genoeg wel kan gebeuren. Er zijn nog dagelijks aanmeldingen, ondanks dat het leerjaar in januari al is begonnen. Het feit echter dat er nu nog maar één Form1 is, betekent wel dat Lotte en ik zeer waarschijnlijk gezamenlijk in deze klas zullen observeren en nabespreken.

De eerste les waar we bij zitten is een les biologie. Dat pas wel in m'n straatje. Ik heb de methode al bekeken: een saai zwart-wit boek, dat vergeleken met het boek van de mavo wel erg diep op de stof in gaat. Niet gek, want in Kenia kennen ze in het onderwijs geen scheiding in niveaus op scholen, behalve dat men op vier niveaus examen kan doen. Maar de klassen zijn qua niveau dus volledig heterogeen. Vandaar ook dat het thema van T4T dit jaar differentiëren is.

Het boek is wel dunner dan de methode die wij gebruiken, terwijl de leerling vier uur per week biologie krijgen. Lessen van 40 minuten weliswaar, maar omgerekend naar onze lestijd is dat toch nog 60 minuten meer dan in Nederland. Later blijkt dat dat ze de stof heel uitgebreid uitleggen. Er wordt alle tijd voor genomen, al is het nog wel vaak erg frontaal.

De les die Lotte en ik observeren gaat over het determineren van bladeren. De docent herhaalt een stuk van de vorige les en bouwt daarop voort. Die herhaling duurt een paar minuten. Dan gaat hij aan de slag met het materiaal dat hij meegenomen heeft. Dat zijn verschillende bladeren met ieder hun eigen kenmerken. Hij bouwt de les leuk op en betrekt de kinderen er goed bij. Omdat de klas in de welbekende busopstelling staat, bouwt hij een competitie tussen de drie rijen op in het noemen van kenmerken van verschillende bladeren. De vertegenwoordigers van de rijen moeten zoveel mogelijk kenmerken van hun blad kunnen noemen, maar mogen om die te kunnen benoemen langs de eigen rij lopen om in overleg te gaan met de leerlingen. Zo gebruikt deze docent nog wat meer vergelijkbare werkvormen.

Het is een leuke les, die zeker 20 minuten langer duurt dan volgens het rooster is bepaald. Niemand lijkt zich er echter druk om te maken dat de les uitloopt. Er hangt wel een klok in het lokaal, maar tussen de lessen wordt geen bel geluid. Dat gebeurt alleen bij aanvang 's ochtends en aan het begin en eind van de pauze. Dit betekent dat we dus ook 20 minuten later bij de volgende les zijn. En waar docenten normaal gesproken van klas wisselen, is het in dit geval zo dat een deel van de leerlingen nu van klas wisselt. De volgende les is namelijk Godsdienst en daarbij worden de kinderen gesplitst in de Christelijke en de Islamitsche groep kinderen. De laatste gaan naar een ander lokaal, waar ze hun eigen stoelen mee naartoe moeten nemen. Die krengen zijn overigens van massief hout en daardoor lekker zwaar, maar niemand klaagt.

Dat ik mee ga met de Islamitische kinderen is evident. Dat de docent en drie jongens Mohammed heten overigens ook. De les gaat over Hadith en Sunna. Oftewel over de overleveringen, die onder andere door de metgezellen van de profeet (vzmh) zijn opgetekend en over wat goed is om te doen. Het is een interessant les, waar ik ook nog wat van leer. En dat is altijd leuk.

Op zeker moment vraagt de docent iets over het verschil in vasten tussen Christenen en Moslims. Geen van de leerlingen weet het antwoord. Ik wordt erbij betrokken met de vraag of ik misschien het antwoord weet. Omdat het in het Engels gaat, zeg ik erbij dat als ik 'm goed begrijp, het niet alleen om het niet eten en drinken gaat, maar om het reinigen van het totale lichaam, inclusief de ziel. Puntje voor mij! Dat de leerlingen de vraag niet konden beantwoorden intrigeert me wel. Ik blijf erover nadenken, terwijl ik de les verder observeer. Deze is overigens wel op tijd afgelopen, zodat we mooi op tijd naar de les scheikunde kunnen.

Maurice is de docent scheikunde. Er is een lab met stenen tafels, kranen en gaskranen. Vandaag gaan de leerlingen een practicum doen, waarbij ze het verschil bekijken tussen een lichtgevende en niet-lichtgevende vlam. Dat betekent dat de eerste geen volledige verbranding heeft en de tweede wel. Dit laatste wordt bewerkstelligd door een schuifje aan de onderkant van de brander open te doen, waardoor er verse lucht kan instromen. De extra zuurstof die zo meekomt, zorgt voor de betere verbranding. De leerlingen moeten met beide vlammen een bekerglas met water verwarmen en de tijd per vlam opmeten, totdat het water kookt.

De klas wordt ingedeeld in drie groepen van tien leerlingen. Ze staan daar in hun uniform, zonder beschermende jassen of brillen. Stropdassen hangen los. Alleen daar al vallen wel wat puntjes te verbeteren, zouden ze de materialen überhaupt hebben. Laat dat nou net het probleem zijn.

Het is ook niet voor niets dat ze met tien leerlingen rond een brander staan. Dat laatste gaat overigens op voor twee van de drie groepjes. Het andere groepje staat rond twee branders. Zij voeren het experiment parallel uit. Slim! De andere doen het achter elkaar. Die verwarmen het water eerst met de lichtgevende vlam, waarbij ze de tijd opnemen. Daarna doen ze het nog eens over met de niet-lichtgevende vlam. Dat betekent dat zij veel langer bezig zijn dan het groepje dat parallel werkt. Dat laatste groepje staat er na een minuut of 25 dan ook wat verloren bij. Ze krijgen geen extra opdracht van de docent, waarop ik m'n boekje met foto's maar pak. Deze groep maakt het eerst kennis met de leerlingen van m3b. Ze zijn zeer enthousiast, vooral als ze na negen meisjes Frank in het vizier krijgen. Zo'n knappe blonde jongen. Als ik 'm dan ook nog "cute" noem, giechelen de meiden de hele tent bij elkaar. Pubers: het blijft leuk volk.

De les scheikunde wordt afgesloten door Maurice, waarbij hij de resultaten van de verschillende groepjes nog even nabespreekt. Hij wijst er ook op, dat er heel veel roet achterblijft bij verwarmen met de lichtgevende vlam. Kortom: hij wijst op meer dan alleen de netto resultaten. Doet 'ie goed! Als hij heeft afgesloten, is het tijd voor de lunch.

Na de lunch bespreek ik de les biologie volgens de Stool of Confidence. Een methode die uitgaat van drie poten, waarop je "confidence" rust. Drie poten, zodat het ook stabiel staat. De drie poten staan voor "Positive feedback", Positive self-image" en "Responsibility". De vijf vragen die je stelt tijdens deze methode zijn:

1. On which parts of your lesson are you statisfied?
   
2. Which positive points do I have for you?
3. What would you do in a different way next time?
4. Which suggestions do I have for you (if neccessary)?
5. So what shall I observe next time?

Wat er met de docent besproken wordt, blijft uiteraard "confident", oftewel vertrouwelijk.

We hebben nog wat tijd over en een wens van ons is om de slaapzalen te bekijken. We worden door Jasper meegenomen naar de achterkant van het terrein. We moeten een redelijk groot veld oversteken. Daar staan behalve de twee gescheiden slaapzalen ook de overkapping, waar de leerlingen lunchen.

Bij de slaapzaal van de meisjes worden we ontvangen door een vrouw, die de meiden onder haar hoede heeft. Het zijn 102 kinderen. En dat doet ze in haar eentje. De slaapzaal overvalt me. Je hebt slecht en slecht, maar dit is echt erg. Stel je een gang voor, met één studeerkamertje van amper 10 vierkante meter. Aan de andere kant een kantoor c.q. rommelkamer. Aan het eind van de gang zien we de wasruimte. Links ongeveer zeven douches, zonder deur of gordijnen. Daar tegenover de toiletten. In het midden wasbakken.

In twee vleugels links en rechts van de gang zijn nissen met zes tot ach stapelbedden met niets meer dan een matras. Het is er snikheet, dus dekens hebben ze ook niet nodig. Maar een kussen is ook vrijwel nergens te bekennen. Aan het voeteneind - denk ik - van de stapelbedden zijn inhammen met op ongeveer 60cm hoogte een horizontaal deel. Het is gewoon onderdeel van de betonnen constructie, dus ik kan het niet eens een plank noemen. Op die constructie staat een meestal metalen kist, ongeveer zo groot als een reiskoffer met handbagage afmetingen. En dat is alles(!) wat die kinderen hebben. Nergens privacy.

Jasper, die me graag uitlegt hoe het in Kenia werkt, vertelt me uit hoe het zit. Het gaat hier om meisjes, die niet bij de jongens kunnen komen. Natuurlijk hebben ze wel gevoelens en naarmate ze ouder worden, worden die sterker. Ze willen niet dat de meisjes "dingen" met elkaar doen en wellicht lesbiennes worden. Dat is gewoon nog taboe in Kenia. Vandaar dat de kinderen nergens privacy hebben, zodat er ook geen dingen kunnen gebeuren, die het daglicht niet kunnen verdragen. Duidelijk, maar ook hier valt nog wel wat te winnen. Vooral qua vertrouwen. Maar misschien ben ik naïef.

Via de lunchruimte van de leerlingen lopen we door naar de slaapzaal van de jongens. Die ziet er hetzelfde uit als die van de meisjes. Het is er hoogstens iets rommeliger, maar dat was ons al beloofd. Veel meer valt er niet meer te zien, dus we lopen terug naar het schoolgebouw. We maken nog wat afspraken voor de volgende dag en gaan dan naar het resort. Het is inmiddels 15:15 uur. Het is mooi geweest, want we moeten ook nog alles uitwerken. In het resort gaan we dan ook direct door met het verslag. Dan hebben we dat maar gehad.

We hebben twee uur de tijd, voordat we weer aan het werk moeten. Ik bewerk een enkele foto, maar de leencomputer die ik van school mee heb is daar eigenlijk te langzaam voor. Ik houd het voor gezien en ga even zwemmen. Ik probeer de indrukken te verwerken, terwijl ik met collega's praat.

Om 18:00 uur verzamelen we bij het amfitheater voor een evaluatie met de hele groep. Dus niet alleen VO, maar alle lagen die mee zijn. Van iedere laag vertelt een afvaardiging over wat ze doen en wat de resultaten tot op heden zijn. Voor de VO-groep nemen Mieke en Martine de honeurs waar. Daarna moeten we zingen. Oefenen voor het lied dat we ten gehore brengen op de Final Celebration. Niet echt mijn hobby, maar het is wel een heel leuk nummer. Uiteindelijk zing ik uit volle borst mee. Is this really me?

De avond verloopt zoals elke avond. Om 20:00 uur gaan we eten. Ik schrijf daarna nog een stuk blog. Ik loop inmiddels verschrikkelijk achter. Mijn voornemen om elke dag een blog te plaatsen kan ik niet volhouden. Door korte aantekeningen te maken, hoop ik het meeste te onthouden. Dan werk ik het later wel uit.

En zo is er weer een dag voorbij.