Ik pit, totdat de wekker om 0:30 uur gaat. Vandaag gaan we naar huis. Na het opstaan en douchen pak ik de laatste spullen in. Nog één keer checken of ik niets vergeten ben en dan trek ik echt de deur achter me dicht. Op naar de lobby om m'n koffers af te geven. Ik zie dat de busjes er al staan en zet m'n koffers daar dan neer. Ook Steve is er, het opperhoofd der chauffeurs en excursies. Ik vraag z'n nummer, want wie weet kom ik nog eens terug zonder T4T. Dan is zo'n contact wel handig. Dan ga ik naar de eetzaal voor een ontbijt. Of een nachtelijk snack zo je wilt.
 
De reis vanaf het resort naar het vliegveld verloopt voorspoedig. We moeten weer over de pont en natuurlijk ligt die aan de overkant als we aankomen. 's Nachts vaart 'ie ook maar eens per uur, dus we moeten even wachten. Als de pont onze kant op komt, komt er een ambulance aan. Die moet net als wij naar de overkant. Dat zou wel eens gunstig kunnen zijn en inderdaad, als alle voertuigen en mensen op de pont staan, vertrekken we direct. We zijn dus iets eerder op het vliegveld dan gepland, maar dat vind ik alleen maar fijn.
 
Van de eerste vlucht krijg ik niet veel mee. Als de daling alweer is ingezet en ik nog slaapdronken rondkijk, zie ik dat de laatste kopjes en lege zakjes worden opgeruimd. Dat ontbijtje heb ik dus gemist. Maar ik heb wel lekker geslapen.
 
In Nairobi worden we vanuit de aankomsthal van Domestic Flights de verkeerde kant op gestuurd richting International Flights. Gelukkig weet Mia, die met ons meereist, de weg. We zijn ruim op tijd in Terminal 1. Veel is er echter niet te doen. De paar winkeltjes die er zijn verkopen ongeveer hetzelfde als wat we al hebben gekocht in ons winkelstraatje. De prijzen liggen hier echter hoger. Dat hebben we dus goed gedaan.
 
De tweede vlucht duurt wel erg lang. Vooral de eerste helft. Ik wissel slapen af met het kijken van de films " Mission Impossible: Rogue Nation" en "Never Lose Focus".  En natuurlijk het schrijven van m'n blogs. Dat scheelt me thuis dan weer tijd. Ik haal zo heel wat tijd in.
 
Op het vliegveld krijgen we onze koffers heel snel. Zahra appt me dat ze bij aankomst 3 zit en zichzelf getrakteerd heeft op thee met gebak. Als ik langs de douane ben en naar buiten kom, zie ik haar niet staan. Ik app net dat ik bij aankomst 1/2 ben, als ik haar hoor roepen. We sluiten af met een cappuccino en ook een gebakje voor mij. Het zit erop. Het einde van een zeer enerverende reis.

Je zou toch denken, zo'n extra dag en ook nog de zondag: dat wordt uitslapen. Niets is minder waar. De wekker staat op 6:00 uur, want om 8:30 uur vertrekken we voor een excursie. We - Daan, Mieke, Jan, Christine, Lotte en ik - gaan snorkelen bij Wasini eiland. De excursie die anderen al gedaan hebben, toen wij op safari waren. We hebbe de korte versie, zonder lunch.

Het is zeker anderhalf uur met de auto, ondanks dat de chauffeur de shortcut neemt. Hij rijdt dan ook wel truttig. Het eerste deel gaat over asfalt en er zijn weliswaar gaten op bepaalde stukken, dit gaat wel heel langzaam. Het laatste deel gaat over onverharde weg. Daar rijdt hij nog voorzichtiger. Het mag van ons wel iets rapper, maar we zeggen er toch maar niets van. Na ruim een uur komen we langs de Kwale International Sugar Company. Niet veel verder slaan we linksaf, een onverharde weg op. Hier gaat het zo mogelijk nog langzamer.

Zo'n 15 kilometer en 30 minuten verder komen we bij Shimoni aan. Dat is een dorpje aan de kust. Er zijn veel winkeltjes en wat huisjes. Mensen wachten geduldig af tot er klandizie komt. Aan het eind van de weg gaan wij rechtsaf, om niet veel later een afgesloten terrein op te rijden. De parkranger met geweer losjes in de hand, doet het hek achter ons dicht. We stappen uit en pakken onze tassen. Ik probeer eerst nog even de achterklep in tweeën te koppen, maar de achterklep wint. Fuckerdefuckfuck. Excusé moi!

Vanaf het toch niet zo afgesloten terrein - wij kunnen er immers ook weer af - lopen we naar een bouwplaats met betonnen steiger. Er komt een dhow aan, maar die is nog niet voor ons. De volgende wel, maar de eerste ligt nog in de weg. We lopen de trap af en stappen via de eerste dhow de tweede in. Op naar Kisite-Mpunguti Marine National Park (ik heb het ook niet bedacht). Het weer boven land ziet er wat dreigend uit, maar op zee en achter het eiland is het wel blauw.

We zijn nog niet weg, of Lotte spot een dolfijn. Ik tuur, maar zie niets. Dan een glimp, hij springt omhoog maar is in een oogwenk weer weg. Tellen we die mee? Doe maar; klinkt wel leuk. Als we dichter bij het eiland komen, zien we prachtige Baobabbomen. In een van die bomen zit een Africa Fish Eagle. Snel de telelens erop en schieten. De boot schommelt echter nogal. Het is dus even afwachten of die foto's scherp zijn. Als ik m'n lens weer gewisseld heb, vliegt de Eagle weg. Die heb ik helaas niet.

In de boot zitten ook een Franstalig stel en een Nederlands gezin. De laatste gaan duiken in het je-weet-wel Marine Park. Wij krijgen een duikbril met snorkel, waarna hun uitrusting wordt voorbereid. Papa geeft nog even instructies aan zijn zoon en dochter. Zodra zij in het water liggen, moeten wij ons voorbereiden. Dan gaan wij ook met een begeleider het water in.

Mijn bril is niet helemaal goed. Er loopt heel langzaam water in. Dat komt in m'n neus en dat begint te prikken. Ik moet 'm dus regelmatig leeg laten lopen. Waar ik me daar normaalgesproken aan zou kunnen ergeren, kan het me nu niets schelen. Dat ligt niet alleen aan de Keniaanse invloed - let it go, pole pole - maar vooral aan het prachtige uitzicht onder water.

De gids neemt ons langzaam mee langs kleurige koraalriffen, waar de prachtigste vissen in alle kleuren van de regenboog zwemmen. Daar is Nemo niets bij. Af en toe duikt de gids naar beneden, want de bodem is niet heel diep. Dan wijst hij weer op een bijzondere vis, dan tikt hij een platvis aan die direct weg zwemt. Er liggen zeesterren van zeker een halve meter doorsnede met hele dunne armen en de zee-egels zijn soms wel 25cm groot. Gelukkig liggen die heel diep. We zien een papegaaivis en scholen prikken. Er zijn ook maanvissen, zeker 30cm in doorsnede en we spotten een octopus. Het is werkelijk prachtig.

Na ongeveer drie kwartier moeten we de boot weer op. Da's nog even een dingetje, maar uiteindelijk lukt het. Terwijl we terugvaren, drogen we in de zon. Niet helemaal handig, want door de wind voel je 'm niet branden. Ouder en dus wijzer houd ik m'n pet op en bedek me voor zover mogelijk. Achteraf zijn alleen m'n kuiten verbrand. En da's niet op de boot gebeurd, maar tijdens het snorkelen zelf. Heb ik toch weer goed gedaan.

Naarmate we meer dichter bij het vasteland komen, worden de golven hoger. We hebben tegenwind en de boot maakt flinke klappen. Af en toe gaat de boeg onder water. Zolang de bemanning blijft lachen, vind ik het echter prima. We komen uiteindelijk veilig aan wal, maar het is inmiddels eb geworden. We kunnen daarom niet via de steiger van de boot af. In plaats daarvan moeten we over het strand. Ik heb m'n broek opgerold en omhoog geschoven, maar helaas niet voldoende. M'n broek komt in het water. Balen, want nu moet ik 'm nog uitspoelen, vlak voordat ik moet inpakken. Ik krijg de tip om 'm voor de airco in m'n kamer te hangen. Dat werkt gelukkig. Overigens heb ik nog geluk, want de dames zakken tot over hun enkels weg in de modder. Ik zie het gebeuren en kan nog net de goede route nemen. Uiteindelijk komen we een uur later bij de auto dan afgesproken. De chauffeur begon zich al zorgen te maken.

Ik ben zo vrij om voorin te gaan zitten. Zo kan ik lekker vanuit het open raam nog wat foto's maken onderweg. De rest vindt het eigenlijk te warm. Dat komt ook omdat de chauffeur weer erg langzaam rijdt. Dus de ramen gaan dicht en de airco aan. Die schijnt echter zo te stinken, dat Daan zijn raampje open zet. Dat vindt de chauffeur geen goed idee. Dus alle raampjes gaan weer open en de airco gaat weer uit.

Ook deze keer nemen we de shortcut. Uiteindelijk komen we rond 14:00 uur aan in het Resort. Het restaurant is al dicht, dus we gaan voor en pizza bij het zwembad. Die smaakt naar meer. Daarna gaan we ieder ons eigen weg, terwijl we afspreken om om 16:00 uur weer bij elkaar te komen om in te checken.

Ik ga douchen en start daarna met inpakken. Om 15:50 ga ik naar de lobby, maar dan heeft iedereen al ingecheckt. Er zijn voor mijn nog precies twee stoelen over. Beide in het midden van de middelste rij. Niet helemaal wat ik me had voorgesteld, maar het belangrijkste is dat ik aankom. Nadat ik m'n boardingpass heb laten afdrukken bij de receptie, blijkt dat ik naast Jan zit. En die is nogal groot. Ook niet helemaal wat ik had voorgesteld. Maar ik accepteer m'n lot...

Terug in de kamer pak ik, voor zover mogelijk, de rest in. Om 18:45 uur vind ik het mooi geweest. Ik ga naar de bar waar de rest ook al zit. Ik leg Hans nog wat over z'n geleende camera uit, die hij de komende vier dagen meeneemt op safari. De tijd vliegt voorbij en voordat ik het weet is het etenstijd.

We hebben met z'n negenen één tafel. Ik houd het bij een eenvoudige maaltijd. Ik neem deze keer niet eens een toetje. Na het eten neem ik afscheid van Hans en z'n vrouw en maak ik een afspraak met de rest voor het ontbijt; 1:30 uur. Ik heb er nu al zin in. Nog voor achten ben ik weer in m'n kamer, pak m'n fototas in en leg alles klaar voor morgen. Om 21:00 pit ik.

Eén van de collega's, die inmiddels weer terug is in Nederland, vindt het handig om 's nachts een appje te sturen. Ik wordt wakker en zie met een half oog dat het tijd is om op te staan. Dapper doe ik het licht aan, om er dan achter te komen dat ik verkeerd gekeken heb. Het is pas 22:48 uur. Het licht gaat dus weer uit.

Vandaag is de Final Celebration. We vertrekken pas om 9:15, maar daar is tijdens het appen wat verwarring over geweest. De ene wekker staat dus goed, maar de andere helaas niet. Daardoor ben ik iets vroeger wakker dan me lief is.

We worden met busjes naar de feestlocatie gebracht. Als we aankomen, moeten we ons registreren. Op een groot veld staan tenten met stoelen eronder. Aan de korte kant staat een tent die wat luxer is, inclusief een tafel. Er staat een muziekinstallatie naast. Dat is duidelijk de tent van het bestuur en de Keniaanse gezagsdragers.

Het is nog niet erg druk. Van Lulu High School is er nog niemand. Ik kijk wat ronden en maak wat foto's. Dan zie ik Lucy zitten. Één van de docenten die we getraind hebben. Ik ga naar haar toe en we maken een praatje. Over de reis die ze achter de rug heeft, haar zoontje en haar man. Onderwijl begint het programma en blijkt dat elke school iets voorbereid heeft. Samen met Lotte bedenken we een moordprogramma voor onszelf. Stel je voor dat ze ons naar voren roepen en we niets hebben.

Gelukkig komen langzaamaan meer docenten van onze school binnen, inclusief Anderson. Hij overziet wat er gebeurt en zegt dan dat hij een noodgeval heeft. Hij moet even weg. Later blijkt dat hij op dat moment cadeautjes voor Lotte en mij heeft gekocht. Als we namelijk als één van de laatste scholen aan de beurt zijn om ons te presenteren, krijgt Lotte een Keniaanse vlag als omslagdoek en ik een Masai omslagdoek. Vervolgens doen we een rituele dans, waarbij ik eerst met Anderson dans, maar al gauw aan Lucy gekoppeld wordt. Zij zet tenslotte het lied Hakuna Matata (geen probleem) in. Over improviseren gesproken.

Na de optredens van de scholen neemt Mia als voorzitter van de stichting T4T het woord. Zij benadrukt nog eens wat een afgevaardigde van het Keniaanse onderwijs in een toespraak eerder op de dag zei. Daarna kondigt ze een optreden aan van een groep, due zich vanuit de sloppenwijken omhoog geweekt hebben als artiesten en acrobaten. Het is een cadeau van T4T aan de docenten en andere aanwezigen. Het is een geweldig optreden. As het na ongeveer drie kwartier ten einde is, gaan we met z'n allen eten. Daarna is het echt tijd voor afscheid, waarbij we afspreken dat we contact houden.

In het resort zitten we nog even bij elkaar. Ik ga een uurtje zwemmen en zet daarna de foto's op de computer. Ik bewerk degene waar ik op sta met Masai omslagdoek. Die heeft Robbie van me gemaakt. Zo heb ik er ook een leuke herinnering aan. Helaas lukt het me niet om de foto's direct op Facebook te plaatsen. Het netwerk heeft weer kuren.
 
Fred heeft ons, mensen van het SVOK gevraagd een kwartiertje eerder naar de evaluatie te komen. Hij wil graag dat we onze eigen opbrengsten, voor ons persoonlijk dus, naar hem opsturen. Terwijl hij praat, schrijf ik m'n eerste ideeën op.
 
Vervolgens starten we met de laatste evaluatie, waarbij Dick aftrapt met een verhaal over de Talking Stick, een typisch Keniaans gebruik. Deze wordt gebruikt om dilemma's op te lossen.  De leider van een groep formuleert het dilemma, een uitdaging of probleem zo scherp mogelijk. Iedereen in de groep mag z'n zegje doen. De voorwaarde is dat degene die de stick heeft praat en de rest luistert. Met mag elkaar niet herhalen; alle informatie moet nieuw zijn. Niemand wordt af- of bijgevallen. Er is geen tijdlimiet. Als iedereen z'n verhaal heeft gedaan, neemt de leider van de groep een besluit, dat door iedereen aangenomen wordt.
 
Na afloop van z'n uitleg geeft Dick nog een voorbeeld, in wat voor situatie de Talking Stick gebruikt is. Het verhaal spreekt me erg aan en we kunnen er eentje bestellen bij T4T, maar ik doe het uiteindelijk niet. Hetzelfde geldt voor de Stool of Confidence. Ook mooi en ook te koop, maar niet voor mij. Ik zou ook niet weten waar ik 'm kwijt moet. Ik houd het bij m'n schaaltje als aandenken. En m'n Masai omslagdoek natuurlijk.
 
De evaluatie is verrassend. Wel leuk, maar ook lastig. We krijgen een notitieblokje, waar we onze naam op moeten schrijven. Vervolgens gaat het rond en schrijft iedereen iets positiefs op over degene van wie het boekje is. Ik vind het vooral lastig, omdat ik niet iedereen uit de VO-groep evenveel gesproken heb. De minuut die we krijgen, is daarom in sommige gevallen te kort. Voordat ik bedacht heb wat ik wil schrijven. Gelukkig lukt het me bij de meeste collega's wel.
 
Na de evaluatie hebben we niet veel tijd meer voor het eten. Ik moet me nog omkleden, maar red het net. We eten vandaag in één van de tuinen, buiten het restaurant. Er is muziek en de bomen worden met led-lampen verlicht. Het is net een Philips Hue Lamp die ze gebruiken. Zo'n ding, waarbij de kleuren elkaar afwisselen. De reden dat we apart eten van de andere gasten is omdat we als dank voor onze aanwezigheid een etentje aangeboden hebben gekregen van het resort. Er is van alles wat er normaal niet bij het buffet in het restaurant is. Tot en met een heel speenvarken aan toe. Aan het einde van jet diner krijgen we nog een taart, die onder alle T4T'ers verdeeld wordt. Lekker, maar dat betekent wel dat ik een dubbel toetje eet. Ach, ik kan het hebben.
 
Na het eten nemen we afscheid van de groep die vannacht vertrekt. Ik mag met een aantal mensen nog een nachtje blijven. Iets met gunstiger tickets. Ik offer me graag op voor T4T.

Vandaag moet ik heel vroeg op. Om 3:51 uur om precies te zijn. Misschien een wat rare tijd, maar stel dat ik nog had geslapen, dan had ik 9 minuten kunnen snoozen en was ik om klokslag 4:00 uur opgestaan. Nu ben ik echter voor de wekker wakker en kan ik er dus direct uit. De reden dat ik al voor de wekker wakker ben, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat ik bang ben om me te verslapen.

Terwijl ik me aankleed, hoor ik Jan naar beneden komen. Hij gaat naar Patrick, m'n buurman. Dan kloppen ze ook op mijn deur. "Thnx guys! Ik kom er zo aan". Eenmaal in het restaurant houd ik het bij een eenvoudig ontbijt. Een paar sneetjes brood met jam. Veel meer is er ook niet zo vroeg.

We vertrekken een half uur te laat. Iets met te weinig busjes. We moeten daarom met zeven mensen in een busje, in plaats van zes. Niet ideaal, maar het is niet anders. Achteraf blijkt overigens dat het best gaat, ook als je allemaal naast elkaar staat te fotograferen. Niet iedereen is namelijk even fanatiek als ik, dus ik krijg over het algemeen genoeg ruimte.

We rijden naar het Zuiden, richting Mombasa. Na de pont gaan we verder naar safaripark Tsavo East. Vlak voor het park stoppen we voor een sanitaire stop. Het is dan 9:00 uur en bij de souvenirwinkel staat men al vol ongeduld op ons te wachten. Ik word tot twee keer toe aangesproken, heel vriendelijk allemaal. De tweede keer kan ik de verkoopster verwijzen naar Reinier en Anita, die interesse hebben in een kerststal. Daar kom ik mooi vanaf. We stappen weer in de busjes en arriveren om 9:30 uur in het park.

We zijn nog geen 10 minuten in het park, als we de eerste giraffe spotten. Dit is heel vet! Ik zeg tegen de chauffeur dat we nu voor de leeuw gaan, de eerste van "The Big Five". Hij lacht, maar amper 500 meter verder is het raak. Er ligt een vrouwtje onder een struik bij een poel. En dan te bedenken dat sommige mensen ons verteld hadden, dat de kans dat we dieren zouden zien klein was, gezien de droogte. Dit gaat echter de goede kant op.

De rit gaat verder over grote en kleine zandwegen; het landschap verandert constant. Het is prachtig. Onderweg spotten we nog meer giraffes, olifanten, zebra's, secretarisvogels en antilopen. En dan te bedenken, dat we na de lunch nog verder gaan.

We lunchen boven op een berg bij Lion Hill Lodge. Het eten is eenvoudig, maar prima. Een soepje vooraf en een bord met rijst, bonen en vlees is voor mij voldoende. Ik sla het toetje deze keer over. Drie kwartier later gaan we alweer verder, maar niet voordat we vanaf de heuvel foto's hebben gemaakt van de dieren die beneden rondlopen. Mooie plaatjes!

Het tweede deel van de rit zien we weer veel giraffen, zebra's en olifanten, maar ook veel andere dieren. Een paar buffels (da's nummer drie van "De Big Five"), een cheeta en een hyena, struisvogels en ooievaars en bavianen. Die laatste zitten ook in ons resort, maar dit is toch echter. Als ik aan het eind van de dag samen met anderen de balans op maak, blijkt dat we zeker 14 dieren hebben gezien die we kennen. In alfabetische volgorde zijn dat:
antilope (topi), baviaan, buffel, cheeta, giraffe, hyena, leeuw, olifant, ooievaar, secretarisvogel, struisvogel, waterbuk, zebra en zwijnen. De foto's volgen uiteraard op facebook en in beperkte serie op m'n site.
 
Om 16:00 uur zit de rit erop. We krijgen een korte plaspauze en gaan dan in een ruk door naar het resort. De chauffeur heeft er flink de sokken in. Op wegen zoals ze er vijftien jaar geleden niet eens uitzagen in Marokko. Om maar een voorbeeld te noemen. En een rijstijl van velen, die daar dan weer wel mee vergeleken kan worden. Heel fijn. Not! Ik concentreer me dus maar op m'n blog, die ik gelukkig ook op m'n telefoon kan voorbereiden.
 
We zijn een kwartier voor aanvang van het diner in het hotel. Eerst maar eens opfrissen. Eten kan altijd nog. In mijn kamer zie ik pas wat mijn reisgenoten bedoelden, toen ze vertelden dat m'n kraag rood was. Er ligt een dikke laag stof op. Ik neem het shirt mee onder de douche en was het zo goed en kwaad als ik kan. Gelukkig moet ik morgen m'n T4T-shirt aan. 's Middags zal m'n eigen shirt hopelijk droog zijn en anders heb ik er nog wel eentje. Die is ook niet 100% fris meer, maar voor gebruik in vrije tijd voldoet het.
 
Ik ben even voor half negen in het restaurant. Er zijn er meer die pas later komen. Allemaal hebben ze zich eerst opgefrist, na een hele gave maar vermoeiende en stoffige safari. Ik kom o.a. naast Jolande te zitten. Zij fotografeert ook graag, wat een leuk gesprek oplevert. Natuurlijk dwalen ook wij weer af naar wat we met T4T hebben gedaan en naar onderwijs in het algemeen.
 
Na het eten bel ik nog even met Zahra via WhatsApp. Daarna post ik een drietal foto's op Instagram, die ik met m'n iPhone gemaakt heb. Ze worden automatisch gedeeld op m'n Facebookpagina en binnen de kortste keren loopt m'n pagina vol met likes en een enkele reactie. Als ik ze ook op m'n eigen tijdlijn zet, gaat het nog harder. Altijd goed, zoveel aandacht.
 
Ik ben inmiddels erg moe. M'n ogen vallen dicht. Ik besluit dus naar m'n kamer te gaan. Ik maak nog wel even twee korte verslagen af van lesbesprekingen. Tussendoor sla ik de foto's op op  de computer als back-up. Ik laad ze ook in Lightroom, maar ik heb eigenlijk dagen geleden al besloten dat ik met bewerken wacht, tot ik thuis ben. Het is op de machine die ik mee heb eigenlijk niet te doen. Tenslotte maak ik deze blog af. Als straks de verhalen van gisteren en eergisteren ook af zijn, kan ik ze in één keer uploaden. Die verhalen moeten echter nog even wachten. Het is mooi geweest. Ik ga pitten.

N.B. Wil je meer foto's zien, check dan o.a. mijn Facebookpagina @ytosdigitalefotografie.

Weer een nieuwe dag. Na de gebruikelijke rituelen sta ik om 8:30 uur klaar om naar Lulu High School te gaan. We rijden mee met Rita en Jolanthe en ook zij staan al klaar. Klein probleem: we zijn Lotte kwijt. Lastig, want zij heeft een afspraak om 9:00 uur, maar de andere dames ook. Er zit maar één ding op, dus ik pak de telefoon en bel haar op. Voice-mail. Inspreken dan maar. Als ik heb opgehangen, komt ze juist aanlopen.

Op Lulu High School zitten voor het kantoor van Anderson een stuk of zes mensen. Ouderdag, denken we nog, maar het blijken sollicitanten te zijn. Lotte wil zo'n gesprek wel eens bijwonen en vraagt of dat mogelijk is. Het is geen probleem, dus zo gaan we ieder ons eigen weg vandaag.

Ik maak allereerst kennis met een docent computerkunde, die ik nog niet ontmoet heb. Zij surveilleert bij een groep sollicitanten, die een praktische computeropdracht maken. Dat is onderdeel van de sollicitatie en dat zou ik wel mee willen nemen naar Nederland. We vragen wel eens of iemand computervaardig is, maar bij een bevestigend antwoord, wordt dat niet gecheckt. Raar eigenlijk.

Na deze kennismaking bespreek ik de les scheikunde na met Maurice. Wat mij opviel, was dat bij zijn practicum één groepje met twee branders werkte, terwijl de andere slechts met één brander werkte. Daardoor was het eerste groepje sneller klaar met de opdracht dan de andere twee. Maurice weet echter feilloos aan te geven waar dat aan lag. Volgens hem werkte niet alle apparatuur goed in zijn lokaal. Dat is eigenlijk wel een logische verklaring, gezien de staat van de spullen. Verder zijn er weinig opmerkingen.

Tijdens de thee krijg ik van mijn collega biologie de briefjes, die de leerlingen van Form1 geschreven hebben voor mijn leerlingen. Top dat hij dat geregeld heeft. Onderwijl vraag ik me, wanneer die kinderen daar überhaupt de tijd voor hebben gehad.

Na de thee ga ik door naar een les Business Studies. Deze collega heb ik nog niet aan het werk gezien. Ze geeft aardig les en heeft goed aandacht voor de kinderen. Dat blijkt uit het feit, dat ze direct aandacht heeft voor een meisje, als ze haar hoofd op tafel legt. Het is ook wel erg warm vandaag. Daarom draagt ze anderen ook op om hun sweater uit te trekken. Het is ook wel wat: een blouse, jurk én sweater. Stel je voor dat je kou vat.

Aan het einde van de les neem ik echt afscheid van de leerlingen. Grappig hoe deze leerlingen hetzelfde zijn als die van ons. Met hun eigen dromen, een boefje, een hele slimme en een veel te grote verlegen meid. De omstandigheden zijn hier anders dan in Nederland, maar de kinderen zeker niet. Ik heb enkele zelfs al in m'n hart gesloten. Mooi toch, hoe snel dat kan gaan.

Als ik met een groet de klas uit loop, komt Jasper er net aan. Hij heeft toch nog een computerles kunnen regelen, ondanks dat hun eigen docent er niet is. De dame die eerder de sollicitanten een test afnam, zal nu deze leerlingen les geven. Ik blijf dus nog even, maar halverwege moet ik weg voor de afsluitende training met het team: de circle of confidence. Zo noemen wij het in ieder geval.

Het komt erop neer dat we drie concentrische cirkels maken. De buitenste staat voor stress-mode, de middelste voor stretch-mode en de middelste voor confidence-mode. Als je in de buitenste cirkel gaat staan, betekent dat dat je je niet op je gemak voelt. Sta je in de middelste, dan geef je daarmee aan dat je je volledig op je gemak voelt. De middelste cirkel zit daar logischerwijs tussenin.

We hebben drie vragen voor de collega's. De eerste is hoe ze zich voelden, toen ze hoorden dat wij op school zouden komen vanuit het project T4T. De tweede vraag is hoe ze zich na de tweede trainingsdag voelden en de derde en laatste vraag is uiteraard hoe ze zich op dit moment voelen, nu de sessie ten einde is.

Als antwoord op de eerste vraag gaan de meeste docenten in de buitenste of middelste cirkel staan. Bij de tweede vraag schuift vrijwel iedereen een plaatsje op. Opvallend is de stap die één collega maakt: bij de eerste vraag stond hij in de buitenste cirkel, maar nu stapt hij direct in de binnenste cirkel. We vragen hem hoe dat komt en het blijkt dat hij dacht dat wij hem zouden komen beoordelen én dat vervolgens zouden doorgeven aan de directie. Wij hebben in de eerste dagen echter duidelijk aangegeven, dat wij ook docenten zijn, hun wel komen trainen, maar net als zij zeker niet alle wijsheid in pacht hebben. Dat heeft hem duidelijk gerust gesteld. Tenslotte geven de collega's antwoord op vraag drie, waarbij eigenlijk iedereen in de middelste cirkel wil stappen. Die is daar echter te krap voor. Daarbij is het erg warm vandaag, dus we geven aan dat we de boodschap begrijpen en laten ze er weer uit stappen. We spreken nog even na en dan is het toch echt tijd voor een dankwoord en het afscheid.

Ik heb echter nog één afspraak staan, namelijk met de docent Business Studies. Het is een korte sessie, waar niet heel veel over te vertellen valt. Ook zij geeft aan dat ze graag had willen werken met een woordweb. Mijn suggestie komt erop neer dat ze dit kan uitdiepen door er een competitie van te maken of juist door het uit te breiden door er een mindmap van te maken. De verschillen weet ze; die zijn eerder besproken.

Dan is het toch echt tijd om te gaan. Dit is de eerste dag dat we redelijk op tijd terug kunnen naar het resort. Gelukkig maar, want het is daardoor ook de dag dat we het verslag niet alleen af moeten maken, maar ook moeten nakijken op stijl- en spelfouten en daarna moeten opsturen. We weten onze tijd dus wederom prima op te vullen. Zodra het verslag af is, stuur ik het naar Lysanne. Weer een stap verder.

Dan is het tijd voor mij om de souvenirs te kopen. Ik stop Euro's en Keniaanse Shillings (KES) in m'n zak. Eens kijken hoever we komen. Zodra ik het strand op loop, komen er mensen op me af. Ik geef echter aan dat ik een afspraak heb met James Bond. Ze begrijpen de boodschap. In het straatje kom ik wat collega's van T4T tegen, terwijl ik James langzaam op ons af zie lopen. Hij blijft op een afstandje staan, totdat ik klaar ben.

We lopen samen langs de winkeltjes. Bij het tweede winkeltje zoek ik een ketting voor Zahra uit. Waar ik verwacht dat James het aanneemt om het later mee te nemen in de onderhandelingen, geeft de eigenaar van het winkeltje aan dat hij met mij wil onderhandelen. Ik ben even in de war, maar vind het verder prima. Hij schrijft een prijs op, ik ga daar ver onder zitten. We komen ergens uit, waar we beide blij mee zijn en de deal is gesloten. Ik berg het kettinkje op en ga verder met James.

Ik zoek uiteindelijk vier items uit; een setje van drie beeldjes van Masai op een voetstukje, een bakje, een masker en een leren armbandje. Dan gaan we onderhandelen. James gaat schuin naast me zitten en direct komt er een tweede man naast me zitten. Ik voel me gek genoeg volledig op m'n gemak. James begint door de prijzen per stuk op een blaadje te schrijven. Ik verwacht een totaalprijs, maar die komt niet. Ik reken dus snel uit hoeveel hij me rekent en ga daar veel te ver onder zitten, te weten op nog geen kwart van wat hij noemt. Dan wordt het leuk.

James zakt wel wat met de prijs, maar daar ben ik het nog niet mee eens. Dan wil hij dat ik prijzen opschrijf, die ik ervoor over heb. Het is een heel spel. Erg leuk. Voor mij dan, want hij komt niet echt verder met me. Op zeker moment komt er een derde en even later een vierde man bij. Ze proberen me allen te overtuigen, dat ze het heel erg slecht hebben. Ze weten dat ik van T4T ben, maar begrijpen blijkbaar niet dat wij als groep van bijna 50 man met elkaar overleggen wat we waar voor hoeveel kopen. En ook niet, dat er een paar zeer ervaren Kenia-gangers tussen zitten, die ons ook wat wijzer hebben gemaakt dan we al waren.

Uiteindelijk - om een lang verhaal kort te maken - gaat James de fout in. Hij heeft de prijzen per stuk nogmaals opgeschreven vraagt KES185 voor het armbandje. Dan draait hij het blaadje om en vraagt mij om mijn prijzen op te schrijven. Ik ga voor KES75, waarna hij mijn prijzen doorstreept en die van hem erachter zet. Bij het armbandje zet hij echter KES250. Ik draai het blaadje weer om en vraag hoe dat nou kan. Hij raakt volledig in de war. Zeker als ik ook nog wil betalen in een combinatie van Euro's en KES.

Iemand anders neemt de onderhandelingen over. Hij noemt een prijs van KES2200 voor het totaal. Ik ben dan al gestegen tot KES1400, terwijl James op KES1800 zat. Ik schud nee. KES2000 dan? Nee, want James wilde slechts KES1800. De man maakt het af en zegt dat hij daar dan ook maar mee akkoord gaat, terwijl hij James een wat boze blik toewerpt. Ik begrijp dat dit het is en aangezien ik de spullen wel wil hebben, betaal ik in de een combinatie van Euro's en KES. De spullen worden ingepakt, soort van en ik neem afscheid met een ferme handdruk. Ik geef James nog wat potloden en een puntenslijper; ik had hem beloofd dat ik nog even zou kijken of ik wat over had en belofte maakt schuld. Hij neemt de spullen gretig aan. Ze kunnen daar echt alles gebruiken.

De onderhandelingen hebben ruim een uur geduurd. Ik heb geen lunch gehad op school, omdat we bezig waren met de eindopdracht en daarna vrijwel direct zijn weggegaan. Ik lust wel wat, dus ik loop terug naar het resort en neem bij het zwembad een bak thee met wat broodjes. Er zitten al wat collega's, waar ik bij aan tafel ga zitten. Na 10 minuten gaan zij echter. Zij laten een broodje op tafel liggen, op ongeveer 30cm van mij af. Mijn eigen broodjes heb ik dicht bij me en houd ik goed in de gaten. Er komt een aapje aan en hij ziet dat ik naar hem kijk. Hij loopt langs en komt dan plotseling van achter terug om het achtergelaten broodje van tafel te graaien. Het gaat razendsnel.

Na dit "avontuur" ga ik naar de evaluatie. Ook die duurt zeker weer een uur. Daarna is het een kwestie van even opfrissen, eten en vervolgens op tijd naar bed. Morgen wordt een bijzondere dag. Om 5:00 uur vertrek ik namelijk op safari. Op naar de wilde dieren. Hopen dat we wat zien.

We hebben gisteren een afspraak gemaakt met de docent biologie om ook vandaag zijn lessen te observeren. Zijn blokuur begint al om 8:00 uur. Het blijkt helaas niet mogelijk om de afspraak met de chauffeurs nog om te gooien, dus het eerste uur zullen wij niet meemaken. We vertrekken namelijk zelf pas om 8:00 uur. Gelukkig is het niet ver rijden, dus het tweede uur kunnen we wel meemaken.

Het gaat nog steeds over ordening. Deze keer over de verdeling van organismen in groepen. In het Nederlands is daar een ezelsbruggetje voor, maar dat werkt niet in het Engels. Hij moet dus aardig wat trucs uit de kast halen, om de groepen in goede volgorde en grootte bij de kinderen in het koppie te krijgen. Het lukt 'm wonderwel. Op zich niet gek; waar ik dat in Nederland als onderdeel van een les doe, doet hij er de hele les over om het uit te leggen. Je ziet een enkeling verveeld rondkijken. Dat is vast een fast-learner, die verder wil.

Terwijl Lotte naar een een les Aardrijkskunde gaat, bekijk ik samen met de docent biologie de materialen die ze hebben. Het valt me nog mee als het om practicummateriaal voor de exacte vakken gaat. Het staat er niet allemaal even veilig bij. Zo zijn kasten afgesloten met gebogen spijkers en ligt de gootsteen vol glaswerk en dergelijke. Maar het is er dus wel. De modellen zijn ook leuk. Veel minder natuurgetrouw dan bij ons, maar ze zijn er. Een torso ontbreekt. Het model van het hart heb ik al eerder gezien van de tafel van gevoel (enerziger tijdens een eerdere training) en die klopt - letterlijk en figuurlijk - niet echt. Het zou echter best kunnen, dat deze kinderen al een echt hart hebben gezien, tijdens het slachten van een geitje ofzo. En dat is toch veel leuker, dan zo'n model.

Na de kleine pauze en een kop thee met melk en heel veel suiker, schuif ik aan bij de les Godsdienst. Ik heb gevraagd of ik die mag geven en dat is geen probleem. Zoals ik al had aangegeven, was ik gisteren getriggerd door het feit dat de leerlingen iets niet wisten en daar wil ik graag op doorgaan. Ik leg eerst uit wat we gaan doen en vraag dan of het duidelijk is. "Yes" klinkt het als uit één mond. Dat is typisch Keniaans. Er zal er nooit eens eentje "No" zeggen. Op mijn volgende stap hebben ze echter niet gerekend.

Ik vraag Mohammed of hij mijn uitleg kan herhalen. Er zijn er meer, maar ik heb een boefje op het oog, die me eigenlijk de eerste les al is opgevallen. Hij probeert nog even uit te leggen dat zijn buurman ook Mohammed heet, maar begrijpt al snel dat ik hem bedoel. Zijn uitleg klopt. Althans, de helft die hij benoemt. De andere helft wordt aangevuld door een meisje, dat me ook al eerder is opgevallen. Duidelijk een hele slimme meid.

Ik verdeel de groep in drie groepen en vraag ze wat voor hun een goede moslim is. Ze moeten volgens de placematmethode werken. Dat betekent dat ze eerst voor zichzelf bepalen wat hun antwoord op de vraag is, waarna ze de tijd krijgen om een gezamenlijk antwoord te formuleren. Hierbij moeten ze dus met elkaar overleggen en dat is redelijk nieuw voor ze. Toch komen alle groepjes met een antwoord.

Vervolgens probeer ik een discussie uit te lokken, waarbij ze op elkaars standpunt ingaan. Dat is teveel gevraagd. Er komt heel weinig uit. Ook als ik extra vragen stel, blijft het heel stil. Zelf nadenken, dat zij ook kennis of een mening hebben, dat is nog niet geland. Helaas. Uiteindelijk probeer ik uit te leggen wat ik wilde en waarom. Het komt redelijk aan. Als ik vraag of er nog vragen zijn, komt er weer niets uit. Totdat de eigen docent zegt dat ze me alles mogen vragen en dat dat ook wel netjes is, nu ik zo m'n best heb gedaan. Er komen welgeteld twee vragen, beide van het slimme meisje.

Na deze les bezoeken we een les wiskunde. Deze docent doet het heel leuk. Het gaat over breuken. Hij begint met een woordweb; een methode die wij tijdens de training met docenten gebruikt hebben. Daarna legt hij wat dingen uit. Tenslotte laat hij diverse leerlingen dingen op het bord doen. Ook hier wordt een soort competitie gehouden tussen de drie rijen. Dat is blijkbaar populair: competities.

De les wiskunde wordt normaalgesproken gevolgd door een les Engels. Wij weten al dat de docent Engels er niet is en hebben daarom iets voorbereid. We laten de leerlingen drie woordwebs maken over Nederland. We testen daarmee hun kennis en doen dat net als de overige docenten in competitievorm. De leerlingen zijn bloedfanatiek. Ze pakken hun atlassen erbij, wat wij helemaal niet erg vinden. Tijdens de training van de docenten hebben we juist genoemd dat parate kennis belangrijk is, maar ook dat je weet waar je iets kunt vinden. We laten ze dus hun gang gaan. Waar we in eerste instantie één leerlinge per rij op het bord laten schrijven, eindigt de sessie met meerdere leerlingen per rij, die om een plekje vechten om iets in het woordweb te zetten. Alles om te winnen.

Na de bespreking - er zit slechts één foutje in over de rivier Sharon - gaan we door met deel twee. Lotte heeft een klas brieven laten schrijven. Ze wil op de achterkant graag een woordje terug. Ik laat tegelijkertijd m'n fotoboekje rondgaan en vraag of iemand iets wil schrijven in m'n opschrijfboekje. Uiteraard is dat dan voor mijn leerlingen bedoeld. Er komen hele verhalen in. Even snel het boekje laten rondgaan blijkt onmogelijk. Op een gegeven moment zie ik twee leerlingen tegelijkertijd in het boekje schrijven. Eén op de linker en één op de rechterpagina. Ook hierin zijn ze weer bloedfanatiek. Uiteindelijk is het pauze en heb ik maar acht verhaaltjes. In de pauze spreek ik met de docent biologie af, dat hij regelt dat de rest ook een briefje schrijft. Dat is wel zo leuk voor mijn leerlingen. Wellicht komt er nog iets van een correspondentie op gang.

Tijdens de lunch gaan we met de leerlingen mee. Kijken hoe dat gaat. Ze hebben allemaal hun eigen bord, dat als in een gaarkeuken vol wordt geschept. Degene die brood willen, kunnen dat kopen in de keuken. Ik raak nog even aan de praat met een docent, die vandaag toezicht moet houden. Hij wijst met trots op zijn groep meiden uit Form4, waar hij mentor van is. Natuurlijk moeten ze op de foto. Eén van de weinige momenten dat ik contact heb met een andere groep dan Form1. Als we hier klaar zijn, gaan we zelf lunchen.

Direct na de lunch bespreek ik de les Godsdienst die ik zelf gegeven heb. De docent geeft commentaar en vind eigenlijk dat ik het heel goed heb gedaan. Hij ziet diverse elementen, die hij graag zelf verder wil ontwikkelen. Zoals het terugvragen van wat ik heb uitgelegd en de manier waarop ik de leerlingen in groepen heb laten werken. Alleen dat onderdeel discussiëren, dat is een dingetje zegt hij. Want hij wil dat wel toepassen, maar in Kenia geldt de docent nog altijd als autoriteit als het om kennis gaat. Zij zenden, de leerlingen ontvangt. Dat ombuigen zal nog wel wat jaren kosten en dat vindt hij jammer.

Hierna praten we verder over mijn school, het Kennemer College locatie mavo. We hebben het over de organisatie van het onderwijs, de leerlingen etc. Het gaat dan om de overeenkomsten, maar ook over de verschillen. Ik laat wat foto's en de website zien en zie dan op onze nieuwspagina het bericht dat staatssecretaris Sander Dekker van onderwijs ons blijkbaar in een brief aan de Tweede Kamer genoemd heeft als voorbeeld voor andere scholen. Ik ben dus even blij, trots, maar ook afgeleid. Mijn gesprekspartner merkt dat, maar uitleggen waar wij mee bezig zijn, is lastig. Gepersonaliseerd leren. Dat is een brug te ver.

De docent biologie komt binnen en vraagt me of ik zijn les met hem wil nabespreken. Uiteraard. We gebruiken weer de Stool of Confidence, maar ik heb weinig tips voor hem. Hij is duidelijk hard bezig om het geleerde van de afgelopen trainingsdagen in de praktijk te brengen. Hij doet uitermate goed z'n best en is zeer gemotiveerd. Ik kan helaas geen andere lessen meer van hem observeren, maar ik weet zeker dat hij nog niet klaar is met activerende werkvormen. Leuk!

Het is wederom na drieën als we terugrijden naar het resort. Daar gaan we direct verder aan het verslag. Het is bijna een ritueel geworden. We willen het ook graag af hebben, zodat we het daarna uit onze kop kunnen zetten. Hoewel Lotte en ik elkaar niet kenden voor de reis, zijn we wat dat betreft hetzelfde. Mia heeft ons op basis van naam en daaruit voortkomende energie aan elkaar gekoppeld. Grappig hoe dat dan toch werkt. Zodra we echter klaar zijn met werken, gaan we ieder onze eigen weg.

Ik heb nog ruim de tijd voordat de evaluatie begint, dus ik voor het eerst naar het winkelstraatje, direct naast het resort. Zodra ik het strand af stap, wordt ik aangesproken. Ik kan een enkele verkoper van sleutelhangers afhouden, maar dan komt er een oudere man aan. Hij stelt zich voor als James Bond. Ik heb al gehoord hoe het werkt: er is iemand die met je meeloopt door het straatje en uiteindelijk met je onderhandelt. Ik maak hem duidelijk dat ik vandaag alleen ga kijken en morgen wellicht terug kom om iets te kopen. Desondanks loopt hij het straatje helemaal met me door. Ik vind het prima, al laat ik hem nog niet precies weten waar ik interesse in heb. Ik zie echter al wat dingen, die me wel kunnen bekoren.

De evaluatie is weer met de eigen VO-groep. Er wordt ons deze keer gevraagd wat de training en coaching zowel de Kenianen als onszelf tot nu toe heeft opgeleverd. Ik ga daar in de epiloog van deze blog verder op in. Na de evaluatie werk ik het riedeltje van bloggen, dineren, bellen naar huis en een drankje aan de bar in ongeveer deze volgorde weer af. Het zijn lange, drukke dagen, maar het is tot op heden wel een fantastische ervaring. Ik ga tevreden slapen.

Het wordt een saai verhaal: opstaan, ontbijt. Zeker als ik het niet zo spannend kan maken als gisteren. Voordeel: je kunt deze weer lezen tijdens het eten.

We vertrekken vandaag om 8:30 uur naar school. Eerlijk gezegd heb ik nog geen concreet doel. Dat komt onder andere omdat klas 2 t/m. 4 examens hebben. Klassen worden in Kenia overigens "Form" genoemd, dus in deze blog zul je regelmatig Form1 t/m. Form4 als term tegenkomen. Maar dat terzijde.

Geen lessen dus in Form2 t/m. Form4. En dat terwijl we vandaag de eerste dag hebben, waarbij we de docenten gaan observeren en coachen. Er is op Lulu High School maar één klas in het eerste leerjaar. Een gemengde klas nota bene, omdat er nog niet genoeg leerlingen zijn om al een splitsing tussen jongens en meisje te maken. We horen later dat dat snel genoeg wel kan gebeuren. Er zijn nog dagelijks aanmeldingen, ondanks dat het leerjaar in januari al is begonnen. Het feit echter dat er nu nog maar één Form1 is, betekent wel dat Lotte en ik zeer waarschijnlijk gezamenlijk in deze klas zullen observeren en nabespreken.

De eerste les waar we bij zitten is een les biologie. Dat pas wel in m'n straatje. Ik heb de methode al bekeken: een saai zwart-wit boek, dat vergeleken met het boek van de mavo wel erg diep op de stof in gaat. Niet gek, want in Kenia kennen ze in het onderwijs geen scheiding in niveaus op scholen, behalve dat men op vier niveaus examen kan doen. Maar de klassen zijn qua niveau dus volledig heterogeen. Vandaar ook dat het thema van T4T dit jaar differentiëren is.

Het boek is wel dunner dan de methode die wij gebruiken, terwijl de leerling vier uur per week biologie krijgen. Lessen van 40 minuten weliswaar, maar omgerekend naar onze lestijd is dat toch nog 60 minuten meer dan in Nederland. Later blijkt dat dat ze de stof heel uitgebreid uitleggen. Er wordt alle tijd voor genomen, al is het nog wel vaak erg frontaal.

De les die Lotte en ik observeren gaat over het determineren van bladeren. De docent herhaalt een stuk van de vorige les en bouwt daarop voort. Die herhaling duurt een paar minuten. Dan gaat hij aan de slag met het materiaal dat hij meegenomen heeft. Dat zijn verschillende bladeren met ieder hun eigen kenmerken. Hij bouwt de les leuk op en betrekt de kinderen er goed bij. Omdat de klas in de welbekende busopstelling staat, bouwt hij een competitie tussen de drie rijen op in het noemen van kenmerken van verschillende bladeren. De vertegenwoordigers van de rijen moeten zoveel mogelijk kenmerken van hun blad kunnen noemen, maar mogen om die te kunnen benoemen langs de eigen rij lopen om in overleg te gaan met de leerlingen. Zo gebruikt deze docent nog wat meer vergelijkbare werkvormen.

Het is een leuke les, die zeker 20 minuten langer duurt dan volgens het rooster is bepaald. Niemand lijkt zich er echter druk om te maken dat de les uitloopt. Er hangt wel een klok in het lokaal, maar tussen de lessen wordt geen bel geluid. Dat gebeurt alleen bij aanvang 's ochtends en aan het begin en eind van de pauze. Dit betekent dat we dus ook 20 minuten later bij de volgende les zijn. En waar docenten normaal gesproken van klas wisselen, is het in dit geval zo dat een deel van de leerlingen nu van klas wisselt. De volgende les is namelijk Godsdienst en daarbij worden de kinderen gesplitst in de Christelijke en de Islamitsche groep kinderen. De laatste gaan naar een ander lokaal, waar ze hun eigen stoelen mee naartoe moeten nemen. Die krengen zijn overigens van massief hout en daardoor lekker zwaar, maar niemand klaagt.

Dat ik mee ga met de Islamitische kinderen is evident. Dat de docent en drie jongens Mohammed heten overigens ook. De les gaat over Hadith en Sunna. Oftewel over de overleveringen, die onder andere door de metgezellen van de profeet (vzmh) zijn opgetekend en over wat goed is om te doen. Het is een interessant les, waar ik ook nog wat van leer. En dat is altijd leuk.

Op zeker moment vraagt de docent iets over het verschil in vasten tussen Christenen en Moslims. Geen van de leerlingen weet het antwoord. Ik wordt erbij betrokken met de vraag of ik misschien het antwoord weet. Omdat het in het Engels gaat, zeg ik erbij dat als ik 'm goed begrijp, het niet alleen om het niet eten en drinken gaat, maar om het reinigen van het totale lichaam, inclusief de ziel. Puntje voor mij! Dat de leerlingen de vraag niet konden beantwoorden intrigeert me wel. Ik blijf erover nadenken, terwijl ik de les verder observeer. Deze is overigens wel op tijd afgelopen, zodat we mooi op tijd naar de les scheikunde kunnen.

Maurice is de docent scheikunde. Er is een lab met stenen tafels, kranen en gaskranen. Vandaag gaan de leerlingen een practicum doen, waarbij ze het verschil bekijken tussen een lichtgevende en niet-lichtgevende vlam. Dat betekent dat de eerste geen volledige verbranding heeft en de tweede wel. Dit laatste wordt bewerkstelligd door een schuifje aan de onderkant van de brander open te doen, waardoor er verse lucht kan instromen. De extra zuurstof die zo meekomt, zorgt voor de betere verbranding. De leerlingen moeten met beide vlammen een bekerglas met water verwarmen en de tijd per vlam opmeten, totdat het water kookt.

De klas wordt ingedeeld in drie groepen van tien leerlingen. Ze staan daar in hun uniform, zonder beschermende jassen of brillen. Stropdassen hangen los. Alleen daar al vallen wel wat puntjes te verbeteren, zouden ze de materialen überhaupt hebben. Laat dat nou net het probleem zijn.

Het is ook niet voor niets dat ze met tien leerlingen rond een brander staan. Dat laatste gaat overigens op voor twee van de drie groepjes. Het andere groepje staat rond twee branders. Zij voeren het experiment parallel uit. Slim! De andere doen het achter elkaar. Die verwarmen het water eerst met de lichtgevende vlam, waarbij ze de tijd opnemen. Daarna doen ze het nog eens over met de niet-lichtgevende vlam. Dat betekent dat zij veel langer bezig zijn dan het groepje dat parallel werkt. Dat laatste groepje staat er na een minuut of 25 dan ook wat verloren bij. Ze krijgen geen extra opdracht van de docent, waarop ik m'n boekje met foto's maar pak. Deze groep maakt het eerst kennis met de leerlingen van m3b. Ze zijn zeer enthousiast, vooral als ze na negen meisjes Frank in het vizier krijgen. Zo'n knappe blonde jongen. Als ik 'm dan ook nog "cute" noem, giechelen de meiden de hele tent bij elkaar. Pubers: het blijft leuk volk.

De les scheikunde wordt afgesloten door Maurice, waarbij hij de resultaten van de verschillende groepjes nog even nabespreekt. Hij wijst er ook op, dat er heel veel roet achterblijft bij verwarmen met de lichtgevende vlam. Kortom: hij wijst op meer dan alleen de netto resultaten. Doet 'ie goed! Als hij heeft afgesloten, is het tijd voor de lunch.

Na de lunch bespreek ik de les biologie volgens de Stool of Confidence. Een methode die uitgaat van drie poten, waarop je "confidence" rust. Drie poten, zodat het ook stabiel staat. De drie poten staan voor "Positive feedback", Positive self-image" en "Responsibility". De vijf vragen die je stelt tijdens deze methode zijn:

1. On which parts of your lesson are you statisfied?
   
2. Which positive points do I have for you?
3. What would you do in a different way next time?
4. Which suggestions do I have for you (if neccessary)?
5. So what shall I observe next time?

Wat er met de docent besproken wordt, blijft uiteraard "confident", oftewel vertrouwelijk.

We hebben nog wat tijd over en een wens van ons is om de slaapzalen te bekijken. We worden door Jasper meegenomen naar de achterkant van het terrein. We moeten een redelijk groot veld oversteken. Daar staan behalve de twee gescheiden slaapzalen ook de overkapping, waar de leerlingen lunchen.

Bij de slaapzaal van de meisjes worden we ontvangen door een vrouw, die de meiden onder haar hoede heeft. Het zijn 102 kinderen. En dat doet ze in haar eentje. De slaapzaal overvalt me. Je hebt slecht en slecht, maar dit is echt erg. Stel je een gang voor, met één studeerkamertje van amper 10 vierkante meter. Aan de andere kant een kantoor c.q. rommelkamer. Aan het eind van de gang zien we de wasruimte. Links ongeveer zeven douches, zonder deur of gordijnen. Daar tegenover de toiletten. In het midden wasbakken.

In twee vleugels links en rechts van de gang zijn nissen met zes tot ach stapelbedden met niets meer dan een matras. Het is er snikheet, dus dekens hebben ze ook niet nodig. Maar een kussen is ook vrijwel nergens te bekennen. Aan het voeteneind - denk ik - van de stapelbedden zijn inhammen met op ongeveer 60cm hoogte een horizontaal deel. Het is gewoon onderdeel van de betonnen constructie, dus ik kan het niet eens een plank noemen. Op die constructie staat een meestal metalen kist, ongeveer zo groot als een reiskoffer met handbagage afmetingen. En dat is alles(!) wat die kinderen hebben. Nergens privacy.

Jasper, die me graag uitlegt hoe het in Kenia werkt, vertelt me uit hoe het zit. Het gaat hier om meisjes, die niet bij de jongens kunnen komen. Natuurlijk hebben ze wel gevoelens en naarmate ze ouder worden, worden die sterker. Ze willen niet dat de meisjes "dingen" met elkaar doen en wellicht lesbiennes worden. Dat is gewoon nog taboe in Kenia. Vandaar dat de kinderen nergens privacy hebben, zodat er ook geen dingen kunnen gebeuren, die het daglicht niet kunnen verdragen. Duidelijk, maar ook hier valt nog wel wat te winnen. Vooral qua vertrouwen. Maar misschien ben ik naïef.

Via de lunchruimte van de leerlingen lopen we door naar de slaapzaal van de jongens. Die ziet er hetzelfde uit als die van de meisjes. Het is er hoogstens iets rommeliger, maar dat was ons al beloofd. Veel meer valt er niet meer te zien, dus we lopen terug naar het schoolgebouw. We maken nog wat afspraken voor de volgende dag en gaan dan naar het resort. Het is inmiddels 15:15 uur. Het is mooi geweest, want we moeten ook nog alles uitwerken. In het resort gaan we dan ook direct door met het verslag. Dan hebben we dat maar gehad.

We hebben twee uur de tijd, voordat we weer aan het werk moeten. Ik bewerk een enkele foto, maar de leencomputer die ik van school mee heb is daar eigenlijk te langzaam voor. Ik houd het voor gezien en ga even zwemmen. Ik probeer de indrukken te verwerken, terwijl ik met collega's praat.

Om 18:00 uur verzamelen we bij het amfitheater voor een evaluatie met de hele groep. Dus niet alleen VO, maar alle lagen die mee zijn. Van iedere laag vertelt een afvaardiging over wat ze doen en wat de resultaten tot op heden zijn. Voor de VO-groep nemen Mieke en Martine de honeurs waar. Daarna moeten we zingen. Oefenen voor het lied dat we ten gehore brengen op de Final Celebration. Niet echt mijn hobby, maar het is wel een heel leuk nummer. Uiteindelijk zing ik uit volle borst mee. Is this really me?

De avond verloopt zoals elke avond. Om 20:00 uur gaan we eten. Ik schrijf daarna nog een stuk blog. Ik loop inmiddels verschrikkelijk achter. Mijn voornemen om elke dag een blog te plaatsen kan ik niet volhouden. Door korte aantekeningen te maken, hoop ik het meeste te onthouden. Dan werk ik het later wel uit.

En zo is er weer een dag voorbij.

Ik wordt wakker met buikpijn. Als ik op de wekker kijk, is het pas 2:00 uur. De warmte, heet en ook wel iets teveel eten... Dit gaat niet goed. Nou ja, shit happens. Letterlijk en figuurlijk, maar ik zal inde details besparen. Ik zie het nog 2:45 worden voordat ik uiteindelijk weer slaap.

6:21 uur. De wekker. Ik ben natuurlijk nog wat moe, maar ik moet er nu toch echt wel uit. We moeten op tijd op Lulu High School zijn.

Als ik aan het ontbijt zit, begint me wat te dagen. We vertrekken vandaag pas om 9:00 uur, want we kunnen pas na tienen met het team aan de gang. Ik had dus een uur langer kunnen blijven liggen. Zoals ik eerder schreef, shit happens. Deze keer gelukkig alleen figuurlijk. Nou ja, ik heb daardoor wel tijd om aan m'n blog te werken en de workshops nog eens voor te bereiden.

Het iets na 10:00 uur als we starten. Dat komt mede, omdat Lotte de rol flip-overpapier is vergeten mee te nemen. Zij moet dus nog even heen en weer, terwijl ik het lokaal vast in orde maak en wat praat met de verschillende docenten. Als iedereen binnen is, starten we uiteraard eerst met een warm welkom en een korte terugblik op de eerste dag. De eerste werkvorm die we willen introduceren is het woordweb, maar we weten niet zeker of iedereen weet wat dat is. Daarnaast willen we ook laten ervaren, hoe je de diepte in kunt gaan met een woordweb. We starten daarom met het kernwoord "Fruit".

Lotte zet het woord "Fruit' in het midden op een vel papier. Cirkel eromheen en dan vragen we of de docenten hun associatie met het woord willen zeggen. Waar we verwachten, dat ze alleen met soorten fruit op de proppen komen, zeggen ze ook dingen als zoet, sap en vitamines. Ze gaan dus al zonder dat wij het vragen de diepte in. Dat is een meevaller en tegenvaller tegelijk. Meevaller, omdat ze het uit zichzelf doen. Tegenvaller, omdat we het ze nu nog wel op een andere manier bewust moeten maken. Ik besluit het ze gewoon te vertellen, zodat ze er rekening mee kunnen houden, als ze een woordweb met leerlingen maken. Die boodschap wordt goed opgepikt.

Tijd voor de volgende opdracht. We delen de groep in drieën en laten ze nu een woordweb maken met als kernwoord "Activ Learning". De groepen gaan voortvarend aan de gang. De principal, Anderson Mweri, doet fanatiek mee. Geweldig om te zien. Ze maken er echt een competitie van. We hebben de groepen een bepaalde tijd gegeven en als die om is, hangen we de resultaten op het bord. Uiteraard vindt er daarna een discussie plaats.

Bij de volgende stap willen we graag ingaan op hun persoonlijke leervraag en het thema van T4T: differentiëren. In Kenia zitten leerlingen van alle niveaus bij elkaar in de klas. Zij onderscheiden zg. fast en slow learners en ze vragen zich af, hoe ze daarmee om kunnen gaan. Wij delen de docenten in in vier groepen, gebaseerd op de vakgebieden. Het is echter niet voor iedereen duidelijk in welke groep ze horen. Dat komt omdat elke docent in Kenia twee vakken geeft. Zolang dat gelijksoortige vakken zijn, bijvoorbeeld talen, snappen ze wel in welke groep ze horen. Er zijn echter ook docenten, die multidisciplinair zijn. Eentje kan niet zelf bedenken in welke groep ze moet plaatsnemen. Ik geef het advies om bij de kleinste groep te gaan zitten, om het aantal deelnemers per groep ongeveer gelijk te houden.

De opdracht die we geven, is om twee lijsten te maken. Links de lijst met werkvormen die ze geprobeerd hebbe n om het verschil tussen slow en fast learners te overbruggen, maar die mislukt zijn. Rechts een lijst met werkvormen die wel lijken te werken, waarbij ze tevens gevraagd wordt om nog eens na te denken over nieuwe werkvormen. Wederom gaat de groep enthousiast aan de slag.

Ik zie bij één groep iets interessants. Ze schrijven in de linkerrij "low IQ". Ik vraag de senior teacher Jasper, die toevallig in deze groep zit, hoe ze dat weten. Het blijkt dat ze dat helemaal niet weten, omdat ze het niet meten. De enige die het mag onderzoeken, is een dokter. Ze gaan dus alleen uit van wat ze zien. Ik leg uit dat het in Nederland over het algemeen wel gemeten wordt en dat er dan ook verschil wordt gemaakt tussen symbolisch en verbaal IQ. Het wordt een interessante sessie. Dit is namelijk echt een groot verschil met Nederland. Als ik mijn verhaal gedaan heb, vraag ik de Jasper of ik mijn verhaal nog eens aan de groep moet vertellen. Graag!

Als ook voor deze opdracht de tijd om is, komen Lysanne en Fred net binnen voor hun observatie. Ze nemen plaats tussen de docenten. Ik start met m'n uitleg over het meten van IQ en de verschillen tussen verbale en symbolische waarden en wat dat kan betekenen. Het gaat mij er vooral om, dat ze begrijpen dat een leerling soms lui of ongeïnteresseerd lijkt, juist omdat hij of ze de stof al heel goed beheerst. Kortom, dat zo'n houding dus niet altijd betekent dat het IQ laag is, maar juist hoog.  En ook dat dat kan gelden voor een deel van de vakken.

Na dit verhaal, bespreken we wat er verder op de posters staat. Het mondt uit in een hele leuke sessie, mede omdat Anderson heel trots is dat ze in zijn groep als enige peer learning hebben genoemd als mogelijke oplossing voor hun uitdaging, om het verschil tussen slow en fast learners te overbruggen. Hij is vooral zo trots, omdat hij het bedacht heeft. Hij is ook niet voor niets al een paar keer in Duitsland geweest voor een uitwisseling.

De ochtendsessie zit erop. Men krijgt de tijd om alles even te laten bezinken. Tijdens de maaltijd laat ik het fotoboekje weer aan iemand zien. Er worden nog wat vragen gesteld over het Nederlands onderwijs, die ik zo goed mogelijk probeer te beantwoorden. Andere collega's checken hun telefoon. Een paar staan rond de computer naar een YouTube filmpje te kijken. De faciliteiten zijn minimaal, maar qua gedrag zijn het net docenten.

Na de pauze gaan we verder met een nieuw onderdeel: coachen. We starten met een energizer, waar we deze keer zelf aan mee doen. We maken twee rijen, waarbij iedereen face-to-face staat. Iedereen dient elkaar over en weer complimenten te geven. Na een halve minuut, roept Lotte dat we twee stappen naar rechts moeten, dan weer drie stappen naar links etc. Het levert hilarisch situaties op, omdat degene aan het eind bij opzij stappen naar de andere rij moeten stappen. Dat gaat niet helemaal goed en als iemand fout staat, wordt hij of zij aan z'n kleding getrokken en goed gezet. Het gaat allemaal wel heel gemoedelijk.

De complimenten variëren van "Your English is very good" tot "I like your shoes". Vooral dat laatste hoor ik hier vaker. Deze docenten hebben niet echt iets te klagen, maar zoals ik gisteren al schreef, hebben sommige mensen zo weinig, dat ze al je kleding wel willen hebben. Inclusief je schoenen.

Deze energizer is mede bedoeld als introductie voor het coachen. We leggen de Stool of Confidence uit, die onder andere uitgaat van positieve feedback, ook als het om kritiek gaat. Het kost ons wat meer tijd om daarop in te gaan, maar uiteindelijk komt de boodschap wel over. Tijd voor een oefening dus.

We maken groepjes van drie, waarin één persoon de rol van docent krijgt, de tweede de rol van coach en de derde de rol van observant. We sturen de observanten even naar buiten. De docenten en coachen krijgen te horen dat er twee dingen besproken moeten worden tijdens een rollenspel tussen docent en coach. Het eerste is dat de docent iets specifieks heel goed heeft uitgelegd met behulp van activerend leren. Er is echter ook een punt van kritiek, want de docent heeft namelijk een leerling genegeerd.

We laten de observanten weer binnen en vragen de groepjes van drie een plek op te zoeken, waarbij ze elkaar niet storen. Ze krijgen vijf minuten om het rollenspel te spelen, waarna de observant vijf minuten krijgt om zijn of haar bevindingen te delen. Dat laatste natuurlijk ook op basis van positieve kritiek. Lotte en ik observeren hoe het gaat. Als men weer terug is in het lokaal, wordt de sessie nabesproken. Elke observant krijgt de kans om zijn bevindingen met de rest van de groep te delen. Daarna krijgen de docenten en coaches de kans om daar nog kort op te reageren. Aan het eind van het verhaal krijgen we te horen dat ze dit een waardevolle sessie vonden, mede omdat ze in deze school al aan collegiale consultatie doen. Ze kunnen dit dus goed gebruiken.

Het eind van de training is in zicht. We sluiten af, maar niet nadat één van de docenten Lotte vertelt dat hij met haar op date wil. Dat de rest van de groep daarbij zit deert hem niet. Dapper!

Terug in het hotel werken we direct het verslag uit. Dan hebben we dat maar gehad. Nadat het verslag verwerkt is, ga ik nog even verder met m'n blog. Ik probeer elke dag een verhaal af te leveren, maar ik merk nu al dat dat niet gaat lukken. Er gebeurt zoveel op een dag en we zijn met zoveel dingen bezig. Toch blijf ik het proberen. In ieder geval met steekwoorden, die ik later kan verwerken.

Uiteraard is er om 18:00 uur weer een evaluatie. Ook hier wordt, heel creatief, elke keer weer een nieuwe werkvorm gebruikt. Deze keer moeten we een poster maken, waarin we met één woord of tekening een hoogtepunt tot nu toe benoemen. Dat is voor Lotte en mij niet zo moeilijk: we tekenen een telefoon. Deze staat symbool voor het telefoontje dat Francis van Anderson Mweri ontving, naar aanleiding van onze eerste trainingsdag. Dat is toch wel een hoogtepunt, vinden wij.

Vanuit de evaluatie loop ik nog even terug naar m'n kamer, om vervolgens richting  het restaurant te gaan voor het eten. Dat is zoals elke avond om 20:00 uur. Gezien de perikelen van de nacht ervoor, doe ik rustig aan. Er is gelukkig genoeg keus, dus het wordt iets licht verteerbaars en well done.

Na het eten bel ik via WhatsApp nog even naar huis. De verbinding is deze keer prima. Ik ga daarna niet meer langs de bar; ik ben kapot. Als ik m'n bed zie, slaap ik al. Ik moet er alleen nog even in stappen. Morgen weer een dag; de eerste dag als coach. Exciting!

Het is zondag, dus ik kan een beetje uitslapen. Ik heb pas om 10:00 uur afgesproken, want we blijven wel actief natuurlijk. Ik ga wandelen op het strand.

Als m'n wekker dus half negen gaat, ben ik eigenlijk al wakker. Ik zie dat ik een berichtje binnen heb van WhatsApp. Da's vreemd, want ik had toch helemaal geen wifi op m'n kamer? Ik check en dan blijkt dat ik een topverbinding heb. Gauw de laptop erbij, OneNote synchrnoniseren, Weebly openen, kopiëren en plakken en dan kan ik maar liefst twee(!) blogs uploaden. Eindelijk! Ik ga er zo in op, dat ik later dan gepland aan het ontbijt zit. Gelukkig zijn de dames waarmee ik ga wandelen ook wat verlaat, dus ik hoef me uiteindelijk niet te haasten.

We gaan vanaf het restaurant naar het Zuiden. Daar is een ander gedeelte van het resort, dat ik nog niet gezien heb. Er is een restaurant, een zwembad (één van de drie) en een opgang naar het strand. Die nemen we, terwijl we de bewaker vriendelijk groeten: "Jambo".

Op het strand staan de verkopers al op ons te wachten. Eens kijken hoe we die kunnen afpoeieren. Dat blijkt niet zo moeilijk. Ze beginnen een vriendelijk praatje, maar zodra het over business gaat en ik zeg dat ik niet geïnteresseerd ben, haken ze redelijk snel af. In een enkel geval moet ik zeggen dat ik al souvenirs heb, maar meestal lukt het zonder die smoes.

Langs het strand - het is eb - liggen allerlei poelen. Bij eentje zie ik een knalrode zeester. Een local ziet dat ik ernaar kijk en pakt 'm uit het water. Hij legt 'm op z'n kop op het strand. Dat was niet de bedoeling. Hij heeft al snel door dat ik wil dat hij 'm teruglegt. Dan kan ik er foto's van maken. Verder gebeurt er weinig spannends tijdens deze wandeling. Uiteraard maak ik nog wat foto's, maar dat is het dan ook wel.

Als we terug zijn op het resort, nemen we nog een cappuccino bij het zwembad. Er is een sessie aquarobics aan de gang en de muziek staat kneiterhard (dat is dus héél hard). Ik load nog wat Instagramfoto's up, maar we trekken al gauw aan onze stutten. Ook omdat Lotte en ik de workshops van morgen nog willen voorbereiden. Ook dat gaat voorspoedig. We hebben leuke ideeën, vullen elkaar goed aan en komen tot een mooi programma.

Na deze sessie is het tijd om te relaxen. We hebben om 15:00 uur bij de bar afgesproken om naar een andere bar ten Noorden van ons resort te gaan: Kim4Love. Rond 15:15 uur vertrekken we. Ook hier zijn weer diverse verkopers, maar als ze ons als grote groep zien en horen dat we van T4T zijn, laten ze ons al snel met rust. Na ongeveer een kwartier lopen komen we aan bij een vergaan hotel met wat tentjes op het strand. Net achter de tentjes staat een podium, waar een band staat te spelen. Daarachter staat een paviljoen. Dat blijkt Kim4Love te zijn.

We zitten in eerste instantie aan een lange tafel en nemen allemaal wat te drinken. Er is ook een local bij, Jumaa met zijn dochter Sandra. Zij is net aan het wisselen, dus waarschijnlijk rond de zes jaar. Een schatje. Hoe kan het ook anders. Jan legt uit dat Jumaa allerlei dingen voor ons regelt. Vandaar dat hij er vandaag bij is. Ik heb een heel goed gesprek met Dick, maar op zeker moment is ook dat voorbij. Ik kan het geduld niet opbrengen om te blijven zitten en ga maar eens kijken naar de ruïnes van het hotel. Wat is daar nou gebeurd?

Ik zie het al gauw: er is brand geweest. De houten balustrades zijn zwart geblakerd. Alle ramen, als ze er al in zitten, zijn dof. Deuren zijn weg. Het zwembad gevuld met een laagje vies water. Daarin drijft een laagt plastic flessen. Ik ga maar eens wat urban fotografie doen, al ga ik de ruïne niet in. Er is nog een aapje dat me gezelschap komt houden en lieflijk voor me poseert, maar ik heb m'n telelens niet bij me. De foto lukt, maar het had mooier kunnen zijn. Dit is dus een goed moment om die telelens maar eens te halen en te gebruiken.

Ik test m'n telelens door van m'n collega's foto's te maken. Tegelijkertijd zijn er optredens bij het podium. Eerst van een stel kleine jongens, die à la Michael Jackson tijdens het wiegen met de heupen in hun kruis grijpen. Tja. Na deze jongens komt er een groep jongemannen, die een ijzeren paal op hun schouders dragen. Aan één kant zit een plateau. De paal wordt verticaal gezet en met drie touwen aan bomen vastgezet. Daarna doen ze er diverse acrobatische kunsten aan. Wat zou de arbo hiervan denken, denk ik nog.

Als deze optreden achter de rug zijn, is het tijd om weer terug te gaan. Ik loop met drie à vier anderen over het strand, als een verkoper bij me komt lopen. Hij blijft maar aan me plakken. Hij probeert e eerst wat te verkopen, maar ik heb natuurlijk al souvenirs. Dan zegt hij dat hij niet als een crimineel wil leven, maar wel moet eten. Vervolgens komt hij met het verhaal dat iedereen al weg is omdat ze vandaag business hadden en hij nog niets. Tenslotte zegt hij - clever - dat 100 shilling hem niet rijk zal maken en mij niet arm. Waar hij echter niet op heeft gerekend, is de collega die naast me loopt.

Ze begint mee te doen met het gesprek en doet net of ze m'n vrouw is. En het arme schaap is weliswaar de baas - big mama is the boss in Europe - ze krijgt niets meer van haar liefhebbende echtgenote. Zo gaat ze nog een tijdje door. Ze praat wel wat met de jongen mee, maar blijft aangeven dat we helaas niets van 'm kopen. Misschien dat hij zich daarom maar op mijn waterschoenen richt. Die vindt hij plotseling erg interessant. Hij waarschuwt me zelfs als ik er mee in de zoute zee loop. "Oh sir, don't do that. Very bad for your shoes. Better give them to me". Als hij door krijgt dat we echt niets van hem kopen of aan hem geven, druipt hij toch nog af. We zijn bij ons resort, voor we er erg in hebben.

Het is bijna etenstijd. M'n voeten zitten onder het zand en het lopen in het zand is me ook niet in de koude kleren gaan zitten. Ik kan me dus wederom opfrissen en omkleden, voordat ik naar het diner ga. Dat laat ik me goed smaken. Christine raadt me Naan met iets sambalachtigs aan. Dat lust ik graag. Dat ik er een paar uur later spijt van heb, weet ik dan nog niet

Na het eten drink ik nog een drankje aan de bar. Dan vind ik het toch wel bedtijd en begeef ik me naar mijn kamer. Het is ongeveer 22:45 uur als ik het licht uit doe

Ik sta iets vroeger op dan gisteren, want om 8:00 uur worden we opgehaald om naar Lulu High School te gaan. Ik heb m'n tas gisteren al ingepakt, dus ik kan zo weg. Bij de ontbijtzaal zitten al mensen van T4T. Die blijken om 7:00 uur al weg te gaan, vandaar dat ik deze keer niet de eerste ben. Het kan ook geen feest blijven.

We vertrekken iets later dan gepland, samen met Rita en Yolanthe. Zij worden eerst afgezet bij hun school, Babla Diani. Ze komen gelijk aan met een busje vol leerlingen. En vol is in dit geval echt vol. Ik schat dat er wel 20 kinderen uit komen. Eén meisje loopt direct naar Yolanthe en geeft haar een knuffel. Aandoenlijk! De rest kijkt naar ons en loopt onderwijl naar binnen.

De chauffeur zet ons af bij Lulu High School. We zien de auto van Anderson niet staan en zijn kantoor is ook leeg. Als de receptioniste wil bellen, komt Anderson met Jasper binnen, één van de docenten. Jasper is vandaag 'in charge". We gaan naar het computerlokaal, waar grote tafels klaar staan in een soort college-opstelling. Terwijl leerlingen stoelen komen brengen, zetten wij de tafels aan de kant. We hebben bedacht dat we in een kring willen beginnen. Ik controleer bij de leerlingen nog even of ze deze opstelling kennen, al dan niet uit het primair onderwijs, maar ze ontkennen. Mooi, dan kennen de docenten het ook niet.

De docenten druppelen langzaam binnen. De meeste geven uit zichzelf een hand, waarbij we ons aan elkaar voorstellen. Een enkeling komt verlegen binnen en wil direct op een stoel gaan zitten, maar ook zij stellen zich toch nog even voor. Als Anderson aangeeft dat we compleet zijn, deelt hij pennen en opschrijfboekjes uit. Hij herinnert de groep nog even aan wat hij eerder gezegd heeft over T4T. Daarna mogen wij ons voorstellen.

Volgens de Afrikaanse cultuur begint de man, dus ik steek van wal. Zowel Lotte als ik benadrukken dat we met en van elkaar willen leren én dat het op basis van gelijkwaardigheid gaat. Dat moeten we nog wel een paar keer benoemen, want dat wil niet direct landen.

Om de namen te leren, beginnen we met het overgooien van een bal. Wie de bal krijgt, maar z'n naam noemen en  iets over zichzelf vertellen. Het blijft meestal bij het vak dat ze geven. Twee docenten benoemen ook dat ze kinderen hebben en eentje maakt daar al een grapje over. Het ijs begint te kraken, maar het breekt nog niet echt. Na het voorstelen benoemt Anderson het doel van de dag nog eens. Althans, in zijn ogen. Hij lijkt er nog steeds vanuit te gaan, dat wij frontaal les gaan geven. Het loopt anders.

Na het voorstellen blijkt dat we sommige namen niet goed verstaan hebben, ondanks dat de meeste namen Engels zijn. Een enkeling heeft z'n Keniaanse naam genoemd en die is helemaal niet te doen voor ons. We delen dus stickers uit, waarop men z'n naam kan schrijven. Dan gaan we naar de tweede ronde.

We delen de groep in twee. Elke groep moet een rij achter elkaar vormen, waarbij de voorste van beide rijen tegenover elkaar staan. We vragen ze het eerste te benoemen, wat bij ze opkomt als het over Nederland gaat. Wie langer dan drie seconden stil is of een antwoord geeft dat al gegeven is, is af. Die moet de rij verlaten. Wie een goed antwoord geeft, maar achteraan sluiten in z'n eigen rij.

De groep weet verrassend veel over Nederland, waarbij voetbal eruit springt. Eén docent noemt gewoon alle spelers op die hij kent: "Kluivert was a player of the Dutch footballteam". Davids was a player of de Dutch footballteam". "Edwin van de Sar was a keeper of the Dutch footballteam. Ook leuk is de opmerking dat alle Nederlanders blank zijn. We rekenen het goed; we snappen wat ze bedoelt. De eerste die afvalt, schat in dat Nederland 6,7 miljoen inwoners heeft. Uiteindelijk wint de groep van Anderson. Ze beginnen al flink actief te worden. Het ijs is nu wel gebroken. Dat hebben we nog snel gedaan.

We laten de docenten weer zitten. Lotte deelt foto's van Nederland uit. Windmolens, bollenvelden, een fietsenstalling etc. Ik benoem nog dat het me opvalt, dat ze juist dat soort dingen niet genoemd hebben. Alleen "kaas" is een keer voorbij gekomen, maar verder geen typisch Hollandse stereotype gebruiken of symbolen. Terwijl de foto's rond gaan, komen er wel wat vragen over Nederland. Onder andere over de windmolens en hun functies. We beloven dat we daar snel op terug komen, maar dat we dat nu nog niet uitleggen. Het is namelijk alweer tijd voor de derde opdracht.

We hebben een kaart met de doorsnede van Nederland meegenomen. Deze bestaat uit 10 vellen geplastificeerd A4-papier. We vragen de groep om deze "puzzel" samen op te lossen. We zien de interactie, het overleg en één persoon die zich een beetje onttrekt aan de groep. Het zijn net leerlingen. Het duurt wel even, voordat ze klaar zijn. Ik laat Lotte alles uitleggen over waterbeheer, hoe ze ervoor zorgen dat zout water dat het land inkomt naar beneden gedrukt wordt, bemaling etc.

Als Lotte wegloopt, blijven er nog enkele vragen over, die ik beantwoord. Onder andere over de februariramp in 1953 en de Deltawerken, gebouwd om zo'n ramp in de toekomst te voorkomen. Ik wijs ze ook op de palen, die op de zandgronden rusten om het fundament te dragen van de gebouwen. Dat we hele zachte grond hebben, is duidelijk niet iedereen bekend. Als ik klaar ben, blijkt dat Lotte weg was gelopen om een ander kaartje te pakken. Eén docent vroeg namelijk iets over hoe we ons in Nederland beschermen tegen Tsunami's. Ik heb die vraag inmiddels al beantwoord, mede omdat het me niet duidelijk was dat Lotte daar iets voor wilde pakken. Als we de groep aan het eind van de middag vragen om Tips en Tops, benoemt één dat we op het kruispunt van twijfel elkaar zo goed aan vullen. Zou hij hierop doelen? Dan is ons misverstand gelukkig niet als zodanig overgekomen bij de groep.

We vinden het inmiddels wel tijd voor wat bewustwording. Ik vat samen wat we deze eerste anderhalf uur gedaan hebben: voorstellen met een balspel, een competitie over wie het meeste weet van Nederland en een puzzel. Tevens wijs ik erop dat we dat in verschillende samenstellingen hebben gedaan. Tenslotte dat ze al heel veel wisten over Nederland, maar nu nog meer. En dat alles hebben ze geleerd door actieve werkvormen. Was dat niet precies de leervraag van Anderson? Je ziet ze denken, wakker worden. Ik sluit m'n verhaal af met de tip om eens na te denken, hoe ze deze werkvormen in hun eigen les zouden kunnen toepassen. Missie geslaagd.

Na een korte pauze gaan we verder. Naar aanleiding van wat we inmiddels gedaan hebben, komt er een discussie los. Ze stellen veel vragen aan ons. Hoe we straffen. Over de invloed van Internet. Hoe we voorbereiden en al die mooie beelden gebruiken. Vooral die laatste is lastig, omdat het verschil in middelen hier wel heel erg naar voren komt. Ik leg uit dat wij in elk lokaal sowieso een pc en vaak een beamer of ander presentatiemiddel hebben. Ik kan ze wel leren hoe ze goed kunnen zoeken, maar hoe ze dat vervolgens zelf toepassen, zouden we dieper op in moeten gaan.

Dat ze zoveel vragen hebben komt mooi uit. Voor ons is namelijk het moment aan gebroken om verder te gaan met de werkvorm "Denken, delen, uitwisselen". Bij deze werkvorm laten we de docenten zelf teams maken waarin ze leervragen gaan uitwisselen. Eerst bepalen ze voor zichzelf wat voor hen een persoonlijke leervraag is. Vervolgens hebben delen ze dit in hun groepje, waarna ze tot een gezamenlijke leervraag en / of leervragen komen. We bespreken met elke groepje welke vragen ze hebben en noteren ze voor onszelf. Het aantal vragen is zo groot en divers dat we nu al kunnen aangeven, dat we nooit alles kunnen beantwoorden. Sowieso zijn sommige vragen niet te beantwoorden, omdat er geen concreet antwoord voor is. Denk aan de vraag hoe je intrinsieke motivatie kunt krijgen. Dat is persoonlijk, voor iedereen dus anders. Wel geloof ik erin dat het om een mindset gaat; soms een mindreset.

Tijdens de lunchpauze krijgen we gekruide rijst met een heel klein stukje vlees, waarschijnlijk van een geit. Het smaakt me prima. Onderwijl laat ik een docent m'n fotoboekje zien met de foto's van m'n mentorleerlingen. Hij is erg enthousiast. De biologiedocent vraagt me eens door het boek te bladeren, dat zij gebruiken. Het is een herdruk van een herdruk uit 1989 en het is zwart-wit. Sommige afbeeldingen, met name over evolutie, zijn vrijwel gelijk as in ons boek. Grappig. Het blijkt wel dat de leerlingen in tegenstelling tot bij ons, een onderwerp maar één keer in hun schoolloopbaan behandelen, terwijl al die onderwerpen wel in het examen komen. Daar moet ik toch nog eens dieper op ingaan.

We gaan terug naar het lokaal. Nog één energizer: de tafel van gevoel. We zetten een tafel in het midden, waar we allerlei spullen op leggen. Men krijgt de opdracht datgene te pakken, wat je het liefst zou willen hebben.  In een kringgesprek mag iedereen aangeven, wat het object voor hem of haar betekent. Daarna moeten ze het terugleggen op de tafel en juist datgene pakken, wat ze absoluut niet willen hebben.

Er vallen sowieso twee dingen op. Lucy heeft twee keer hetzelfde gepakt: de wereldkaart. De eerste keer was ze erover aan het fantaseren. Welke landen ze allemaal zou bezoeken. Nu zegt ze dat de kaart niet klopt en dat ze er eigenlijk niets mee kan.

Anderson heeft een blikje van de stroopwafels gepakt, wat iemand anders eerder heel graag wilde hebben. Hij steekt van wal dat het waardeloos is. De docente die het graag wilde hebben, gaat er tegenin. Er ontstaat een leuke discussie. Precies wat we wilden, misschien wel meer dan dat. Aan de hand van deze energizer leggen we uit, dat als we straks gaan coachen, dat we dan vooral in moeten gaan op wat we zien en niet op ons gevoel. Ook die boodschap landt.

We maken een eindrondje, waarin we de groep vragen om ons een Tip en een Top te geven. Die kunnen we gebruiken voor de voorbereidingen voor maandag.

Het is tijd om af te sluiten. We pakken in en dan komt de docente naar ons toe, die het stroopwafelblikje zo mooi vond. Of ze het mag hebben. Van ons wel, want we hebben er toch twee. Een andere docent heeft al een blikje vast. Wij zoeken het andere, maar dat is weg. Degene die het vast heeft, biedt het aan aan de andere. Die slaat vriendelijk af. Het is niet anders en daarbij, ze weet nooit hoe ze de ander nog nodig heeft. Precies wat we in de voorbereiding gehoord hebben.

We nemen afscheid en gaan dan de auto in. Ook deze chauffeur neemt de shortcut. Mooi, want dan kunnen we onderweg nog wat fotograferen.

In het resort gaan Lotte en ik direct aan de slag met ons verslag. Dat scheelt tijd in de loop van de week en een ander voordeel is, dat alles nu nog vers in ons hoofd zit. Als we klaar zijn, nemen we weer even tijd voor onszelf. Ik ga verder met de blogs. Het lukt me nog steeds niet om ze te uploaden. Belangrijkste voor nu is dat ik in ieder geval het verhaal heb. Moeten ze thuis maar even wachten.

Vier uur. Tijd voor de evaluatie. Lysanne vertelt dat ze met Fred de scholen heeft bezocht. Fred legt vervolgens uit wat ze gezien hebben. Onder andere twee voorstellingen, die meetellen voor de competitie, waar we gisteren al wat over gehoord hebben van Anderson. Daarnaast vertelt hij dat ze bij de polytechnic school zijn geweest en hoe het ze daar ontvangen zijn.

Dan wordt ons gevraagd de volgende vragen te beantwoorden, samen met onze partner:

• Wat ging goed?
• Waar heb je je vandaag over verbaasd?
• Wat ga je maandag anders doen?

Wij vinden dat we veel baat hebben gehad bij onze voorbereiding. We hebben recht gedaan aan de leervragen door middel van onze energizers en daardoor ook kunnen laten zien waar T4T voor staat. We hebben ons verbaasd over de houding, een beetje onderuit gezakt. Tegelijkertijd gingen ze bij het beantwoorden van vragen eerst helemaal rechtop zitten. Het ziet er wat ongeïnteresseerd uit, maar dat is het duidelijk niet. Tenslotte komen onze valkuilen aan bod: Lotte vind dat ze wat meer moet praten, eerst nadenken en dan vertellen wat je wilt van de groep. Ik wil juist wat minder praten en meer controleren of ze de uitleg echt snappen.

In het vervolg van de evaluatie wisselen we de antwoorden van onze vragen uit met anderen. Ik raak in gesprek met Dick en dat gaat al gauw de andere kant op, namelijk over een succes dat T4T geboekt lijkt te hebben bij de hoogste instanties. Dit komt o.a. door een nieuwe directeur, die Dick de kans geeft om zijn verhaal bij de board te doen. De evaluatie eindigt met wat huishoudelijke mededelingen, zoals het programma voor morgen en de opstaptijd voor maandag.

Omdat ik vind dat ik heel erg achter loop, ga ik direct weer aan de slag met m'n blog. Ik doe dat in de buurt van de bar, zodat ik kan zien wanneer de anderen aan tafel gaan. Ook na het eten ga ik weer verder met de blog. Ze moeten nu toch eens af. Rond een uur of elf vind ik het mooi geweest. Ik ga naar m'n kamer, want wat mij betreft is het tijd om te slapen. Wat dat betreft ben ik hier wat verstandiger dan thuis, maar het zijn dan ook vermoeiende dagen.